poniedziałek,
Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich
15 stycznia 1940 roku na odprawie u Naczelnego Wodza Wojska Polskiego zapadła decyzja o utworzeniu Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich.
„Wy, Brygada Podhalańska, będziecie pierwszą wielką jednostką naszej nowej armii polskiej, która pójdzie bić Niemców”
–– Władysław Sikorski, przemowa do żołnierzy, 10 kwietnia 1940.
Po wybuchu drugiej wojny światowej na mocy sojuszniczych umów już we wrześniu 1939 roku zaczęto tworzyć polskie oddziały we Francji. Wstępowali do nich Polacy zamieszkali we Francji, Belgii, Holandii i Wielkiej Brytanii. Po klęsce wrześniowej do Francji licznie docierali żołnierze z kraju. 4 stycznia 1940 roku zawarto kolejną umowę, która dała możliwość większego rozwoju polskich oddziałów. Wchodziły one w struktury organizacyjne wojsk francuskich. Wojsko Polskie we Francji podlegało polskiemu dowództwu, a jedynie pod względem operacyjnym głównodowodzącemu wojsk francuskich.
Decyzja o utworzeniu Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich zapadła 15 stycznia 1940 roku na odprawie u Naczelnego Wodza Wojska Polskiego. Nowa jednostka piechoty Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie została sformowana już w lutym 1940. Wyposażono ją w sprzęt francuski zakupiony ze zwrotnych kredytów przyznanych Polsce przed wojną. Tradycje polskich jednostek przystosowanych do walk w rejonach górskich sięgają początków dwudziestolecia wojennego, jednak Brygadę ukształtowano na wzór francuskich jednostek alpejskich. Dowództwo jednostki objął generał Zygmunt Bohusz-Szyszko, doświadczony oficer, weteran Legionów Polskich.
Na przełomie 1939 i 1940 roku trwała wojna zimowa w Finlandii. Plany angielsko-francuskie zakładały wysłanie pomocy przeciw sowieckiemu najeźdźcy. W operacji miały wziąć udział wojska polskie znajdujące się na obczyźnie, jednym z oddziałów walczących w Finlandii miała być Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich. Podobnie jak w przypadku kampanii wrześniowej wszystko skończyło się na obietnicach.
W składzie osobowym Brygady większość żołnierzy wywodziła się z przedwojennej emigracji zarobkowej. Formacja liczyła prawie pięć tysięcy żołnierzy. 8 maja 1940 roku oddział wysłano do Norwegii. Polscy strzelcy podhalańscy wzięli udział w bitwie o Narwik. Narvik został odbity z rąk niemieckich, a Brygada odegrała ważną rolę w tym sukcesie. Jej żołnierze nie tylko skutecznie atakowali i przełamywali niemieckie pozycje, ale także wykazali się niezwykłą wytrzymałością i umiejętnością prowadzenia działań w trudnym skalistym terenie. Ich postawa przyniosła uznanie zarówno wśród aliantów, jak i w oczach wroga.
Wobec krytycznej sytuacji we Francji, 8 czerwca Brygada została przetransportowana do Bretanii. Brała tam udział w walce przeciwko przeważającym siłom niemieckim i została rozbita. Części żołnierzy udało się przedostać do Wielkiej Brytanii, pozostali walczyli dalej w szeregach francuskiego ruchu oporu. 21 lipca 1940 roku generał Władysław Sikorski udekorował sztandar Brygady Orderem Virtuti Militari V klasy. Miesiąc później formacja została rozwiązana.
Ocaleni żołnierze tworzyli Batalion Strzelców Podhalańskich, który wszedł w skład 1 Dywizji Pancernej generała Stanisława Maczka. W 1944 roku ta licząca 821 żołnierzy formacja brała udział w ciężkich walkach w Normandii. W dniach 19–22 sierpnia Strzelcy Podhalańscy znaleźli się w całkowitym okrążeniu, jednak mimo ciężkich warunków wykazali się bohaterstwem i niezłomnością. Pod koniec października 1944 roku Batalion uczestniczył w wyzwoleniu holenderskiego miasta Breda. W trakcie walk we Francji, Belgii, Holandii i na terenie Niemiec 173 żołnierzy Batalionu Strzelców Podhalańskich poległo, 477 zostało rannych, a 10 zaginęło.
W uznaniu zasług, żołnierze Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich zostali odznaczeni wieloma odznaczeniami i wyróżnieniami. W 1940 roku Naczelny Wódz generał Władysław Sikorski trzynastu żołnierzom Brygady nadał pośmiertnie Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari. Byli to: kapitan Aleksander Moreń, podporucznik rezerwy Adolf Kempny, plutonowy Jan Drapniewski, plutonowy Jan Gąstal, plutonowy Edward Jonczak, kapral podchorąży Stanisław Pickman, kapral podchorąży Tadeusz Pec, strzelec z cenzusem Stanisław Dutkiewicz, starszy strzelec Sylwester Mazur, starszy strzelec Aleksander Popielak, strzelec Kazimierz Ciapuła, strzelec Grzegorz Janeczek oraz strzelec Alfons Molski.
Za zasługi położone w walkach o wolność Norwegii król tego kraju Haakon VII nadał żołnierzom tej formacji sznur naramienny w norweskich barwach narodowych (czerwono-biało-niebieski) z wyrytym na węźle godłem Norwegii. W 1940 roku Haakon VII ustanowił najwyższe do dziś odznaczenie Królestwa Norwegii – Krzyż Wojenny (Krigskorset). Wśród odznaczonych znalazło się dwunastu żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich: generał brygady Zygmunt Bohusz-Szyszko, podpułkownik Janusz Iliński, podpułkownik Wacław Kobyliński, major Andrzej Stańczyk, kapitan Rudolf Marian Neuman, porucznik Kazimierz Kędzierski, porucznik Brunon Utnicki, podporucznik Piotr Szewczyk, podchorąży Leon Słupieński, kapral Kazimierz Dziedzioch, strzelec Wasyl Cykwas oraz strzelec Jan Lasowski.
Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich pozostaje jedną z najbardziej szanowanych formacji w historii Wojska Polskiego. Jej żołnierze byli znani z niezłomności, odwagi i wysokiego morale, co stanowiło inspirację dla innych jednostek polskich i alianckich. Ich dziedzictwo przetrwało dekady, tradycje Brygady kontynuuje 21. Brygada Strzelców Podhalańskich imienia generała brygady Mieczysława Boruty-Spiechowicza (21 BSP).
