wtorek,
Zygmunt Bohusz-Szyszko
Dzisiaj mija rocznica urodzin dowódcy Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, uczestnika walk o Narvik oraz kampanii włoskiej.
Zygmunt Piotr Bohusz-Szyszko herbu Odyniec urodził się 18 stycznia 1893 roku w Chełmie. Jego ojciec Jakub Bohusz-Szyszko był oficerem armii carskiej, a następnie generałem Wojska Polskiego. W 1907 roku z powodu służbowego przeniesienia ojca rodzina zamieszkała w Irkucku. Zygmunt był zmuszony przerwać edukację w polskim gimnazjum. W 1911 roku ukończył rosyjski Korpus Kadetów w Pskowie. Kontynuował naukę w wyższej szkole oficerskiej w Moskwie. W 1914 roku w szeregach 12 pułku grenadierów wyruszył na front. Rok później dostał się do austriackiej niewoli. Udało mu się uciec. W listopadzie 1916 roku wstąpił do II Brygady Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym został internowany.
Od listopada 1918 roku służył w Wojsku Polskim. Rozbrajał Niemców w Warszawie. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako oficer 2 Dywizji Piechoty Legionów. Walczył na Wileńszczyźnie, Podlasiu i Mazowszu, a także uczestniczył w kontrofensywie sierpniowej 1920 roku. Po wojnie pozostał w wojsku. Studiował w Wyższej Szkole Wojennej. W sierpniu 1939 roku służył jako pułkownik w 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty.
Drugiego dnia kampanii wrześniowej zastąpił pułkownika Stanisława Świtalskiego na stanowisku dowódcy macierzystej jednostki. Jego dywizja w składzie Armii „Pomorze” brała udział w ciężkich walkach podczas odwrotu z Grudziądza na Włocławek. W rejonie Łowicza jednostka znalazła się w szeregach Armii „Poznań”. Brała udział w bitwie nad Bzurą. Dywizja poniosła duże straty, pułkownik Zygmunt Bohusz-Szyszko zdołał przebić się do oblężonej Warszawy z jedynie dwoma kompaniami. Po kapitulacji stolicy uniknął niewoli.
Na początku 1940 roku przedostał się do Francji. Objął stanowisko dowódcy Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Po niemieckim ataku na Norwegię jednostka znalazła się w składzie korpusu ekspedycyjnego, który został wysłany na pomoc. Polscy strzelcy podhalańscy wzięli udział w bitwie o Narwik. Wobec krytycznej sytuacji we Francji, 8 czerwca Brygada została przetransportowana do Bretanii. Brała tam udział w walce przeciwko przeważającym siłom niemieckim i została rozbita. Resztki jednostki wraz z dowódcą ewakuowano do Wielkiej Brytanii.
Zygmunt Bohusz-Szyszko początkowo został komendantem Centralnego Obozu Wyszkolenia I Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w Crawford. Po zawarciu układu Sikorski-Majski oddelegowano go do Moskwy na czele Polskiej Misji Wojskowej w ZSRR. Na początku sierpnia 1941 roku prowadził udane negocjacje z Sowietami w sprawie tworzenia polskich jednostek. Brał udział w formowaniu oddziałów Armii Andersa. Po ewakuacji na Bliski Wschód objął stanowisko dowódcy 5 Kresowej Dywizji Piechoty. W czerwcu 1943 roku został zastępcą dowódcy II Korpusu Polskiego. Z jednostką tą przeszedł szlak bojowy we Włoszech, uczestniczył m.in. w walkach o Monte Cassino, Ankonę i Bolonię. W tej ostatniej bitwie dowodził całością sił II Korpusu Polskiego. 1 czerwca 1945 roku otrzymał awans do stopnia generała dywizji.
Po demobilizacji pozostał na emigracji. Angażował się w działalność środowisk kombatanckich. Publikował artykuły i wspomnienia. Był członkiem polskich władz emigracyjnych, m.in. jako Generalny Inspektor Sił Zbrojnych i członek Głównej Komisji Skarbu Narodowego. Zmarł 20 czerwca 1982 roku w Londynie.
