czwartek,
Wileńska Brygada Kawalerii
W nocy z 9 na 10 września w czasie przeprawy przez Wisłę Wileńska Brygada Kawalerii poniosła duże straty.
Tradycje Wileńskiej Brygady Kawalerii sięgają wojny polsko-bolszewickiej. W 1919 roku sformowano III Brygadę Jazdy. Jej pierwszym dowódcą był generał Jan Sawicki. Jednostka walczyła z bolszewikami na froncie galicyjskim i wołyńskim, brała udział w wyprawie kijowskiej. Po zakończeniu wojny stacjonowała w Wilnie. Po reformach polskiej kawalerii w 1924 roku jednostka nosiła nazwę 3. Samodzielna Brygada Kawalerii. Wiosną 1937 roku brygadę przemianowano na Wileńską Brygadę Kawalerii, jej dowódcą został generał Rudolf Dreszer.
Podczas kampanii wrześniowej głównymi jednostkami Wileńskiej Brygady Kawalerii były 4. Pułk Ułanów Zaniemeńskich pod dowództwem podpułkownika Ludomira Wysockiego, 13. Pułk Ułanów Wileńskich dowodzony przez podpułkownika Józefa Szostaka, 23. Pułk Ułanów Grodzieńskich pod komendą podpułkownika Zygmunta Miłkowskiego, 3. Lubelski Dywizjon Artylerii Konnej im. płk. Włodzimierza Potockiego podpułkownika Józefa Stanisława Droby, 33. Dywizjon Pancerny kapitana Władysława Łubieńskiego. W przeddzień wybuchu wojny dowództwo brygady objął pułkownik Konstanty Drucki-Lubecki. Wileńska Brygada Kawalerii znalazła się w składzie Północnego Zgrupowania Armii „Prusy”, której jednostki miały wyładować się z transportów kolejowych w rejonie Koluszki-Łowicz-Skierniewice i wesprzeć Armię „Łódź” na głównym kierunku obronnym w rejonie Łodzi i Sieradza.
Transporty wileńskich kawalerzystów w nocy z 31 sierpnia na 1 września 1939 roku dotarły na stacje kolejowe w Koluszkach i Rogowie. W pierwszych dniach wojny brygada osłaniała Piotrków Trybunalski, później z innymi jednostkami wycofała się na przeprawy na Wiśle. 8 września 4. Pułk Ułanów Zaniemeńskich starł się z niemiecką 1. Dywizją Lekką. Niemiecki frontalny atak zakończył się niepowodzeniem, jednak po zmianie taktyki i obejściu skrzydeł polskich ułanów przez przeciwnika, 4. Pułk zagrożony okrążeniem został zmuszony do odwrotu. Oddziały brygady w rejonie Maciejowic osłaniały przeprawę trzech dywizji piechoty. 4. Pułk Ułanów Zaniemeńskich bronił swoich stanowisk, walcząc z niemieckimi wojskami pancernymi do popołudnia 9 września, kiedy po stracie działek przeciwpancernych musiał się wycofać.
9 września wieczorem pułki brygady otrzymały rozkaz przeprawy przez Wisłę w rejonie Magnuszewa. Nie dysponowano żadnymi środkami przeprawowymi. Podczas pokonywania rzeki w nocy z 9 na 10 września 4. Pułk Ułanów Zaniemeńskich i 13. Pułk Ułanów Wileńskich poniosły dotkliwe straty. Tej samej nocy 23. Pułk Ułanów Grodzieńskich został otoczony w okolicy Przysuchy. Po nocnym natarciu 23. Pułk uległ rozproszeniu, niektóre jego oddziały prowadziły walkę partyzancką w Górach Świętokrzyskich do połowy października. 3. Dywizjon Artylerii Konnej bronił przeprawy mostowej pod Świerżami Górnymi i zdołał przejść na wschodni brzeg Wisły. Jego baterie walczyły na przedpolach Warszawy.
Z powodu strat i rozproszenia 10 września Wileńska Brygada Kawalerii przestała się liczyć jako związek taktyczny. 4. Pułk Ułanów Zaniemeńskich dotarł w rejon Świdnika i wszedł w skład Brygady Kawalerii pułkownika Jerzego Grobickiego z Grupy Operacyjnej Kawalerii generała Władysława Andersa. Brał udział w walkach z oddziałami sowieckimi i niemieckimi. 27 września skapitulował przed Niemcami w okolicach Medyki. 13. Pułk Ułanów Wileńskich walczył na Lubelszczyźnie, został rozbity pod Tomaszowem Lubelskim. Część jego żołnierzy dołączyła do Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” generała Franciszka Kleeberga. Żołnierze Ośrodka Zapasowego Wileńskiej Brygady Kawalerii 18 września brali udział w obronie Wilna przed Armią Czerwoną, a podczas odwrotu osłaniali ewakuację polskich oddziałów na Litwę. 20 września Ośrodek Zapasowy przeszedł na Litwę.