Przejdź do treści

Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Mrągowie

Siły zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego

poniedziałek,

Siły zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego

Z okazji dzisiejszej rocznicy powstania Armii Krajowej prezentujemy krótką historię Sił Zbrojnych w Kraju podczas II wojny światowej.

Służba Zwycięstwu Polski

27 września 1939 roku, jeszcze podczas oblężenia Warszawy, rozkazem dowódcy obrony Warszawy generała Juliusza Rómmla została powołana Służba Zwycięstwu Polski. Dowódcą tej konspiracyjnej organizacji został generał Michał Tokarzewski-Karaszewicz. Najważniejszym celem organizacji była walka o wyzwolenie Polski. Dla jego realizacji planowano odtworzenie armii polskiej i powołanie tymczasowych ośrodków władzy. Dowódca główny SZP powołał Główną Radę Polityczną. Rada była porozumieniem przedwojennych polskich partii politycznych zjednoczonych wobec potrzeby walki o niepodległość. Stała się ona reprezentacją polityczną kraju przy konspiracyjnych strukturach. Pierwsze posiedzenie Rady odbyło 10 października.

Już 5 listopada ukazał się pierwszy numer pisma dowództwa Okręgu Warszawa-Miasto Służby Zwycięstwu Polsce – Biuletynu Informacyjnego. Pismo to było wydawane przez cały okres okupacji niemieckiej, także jako organ Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. Ostatni numer ukazał się w Krakowie 19 stycznia 1945 roku. Służba Zwycięstwu Polski została rozwiązana z dniem 13 listopada 1939 roku rozkazem Naczelnego Wodza generała Władysława Sikorskiego. Zastąpił ją Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), który przejął także struktury SZP.

Związek Walki Zbrojnej

Dowódca główny SZP Tokarzewski-Karaszewicz powiązany był z grupą sanacyjną, co przesądziło o negatywnym nastawieniu Naczelnego Wodza Władysława Sikorskiego. O losie Służby Zwycięstwu Polski przesądził prawdopodobnie raport Tokarzewskiego o powstaniu organizacji, który został przekazany przez marszałka Rydza-Śmigłego. Posłużenie się pośrednikiem, którym był były Naczelny Wódz, Sikorski uznał za niewielką możliwość kontroli ze swojej strony nad organizacją.

13 listopada 1939 roku rozkazem Naczelnego Wodza rozwiązano Służbę Zwycięstwu Polski, a w jej miejsce powołano Związek Walki Zbrojnej. Decyzja Sikorskiego była kontrowersyjna i pozornie wymagała poważnych zmian w organizacji Polskiego Podziemia. Skończyło się na niewielkich modyfikacjach struktur, nowa organizacja wykorzystywała kadrę, sprzęt i struktury swojego poprzednika. Pierwszym Komendantem Głównym ZWZ został generał Kazimierz Sosnkowski. Ten gest Sikorskiego pokazywał wzniesienie się ponad podziały i wolę pogodzenia się ze środowiskami sanacyjnymi, a jednocześnie neutralizował głównego przeciwnika politycznego, jakim był Sosnkowski. Michał Karaszewicz-Tokarzewski otrzymał stanowisko komendanta ZWZ na obszar okupacji sowieckiej. Tokarzewski w marcu 1940 został aresztowany przez NKWD podczas próby dotarcie do Lwowa. Po tym wydarzeniu załamała się koncepcja podziału kraju na komendy terenów dwu okupacji.

Przy okazji przekształceń zarzucono koncepcję organizacji wojskowo-politycznej na rzecz organizacji wojskowej. Podkreślano „ogólno-narodowy, ponadpartyjny i ponadstanowy” charakter ZWZ. Główna Rada Polityczna przy SZP przekształciła się w Polityczny Komitet Porozumiewawczy. Miał on być wspólną platformą polityczną Polskiego Państwa Podziemnego. Polscy politycy i wysocy oficerowie uważali, że wojna zakończy się w 1940 roku. ZWZ w momencie klęski Niemiec miało podjąć działania bojowe na tyłach przeciwnika i przejąć kontrolę nad krajem podobnie jak Polska Organizacja Wojskowa jesienią 1918 roku. Powstała koncepcja „przygotowania powstania zbrojnego na tyłach armii okupacyjnych, które nastąpi z chwilą wkroczenia regularnych wojsk polskich do kraju”. Do tego czasu żołnierze ZSZ mieli powstrzymywać się od wystąpień dywersyjnych. Na początku 1940 roku bezskutecznie starano się powstrzymać od działań majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala”. Problem ZWZ rozwiązali sami Niemcy, którzy rozbili oddział „Hubala”. Dopiero w kwietniu powołano Związek Odwetu, jednak do czasu bitwy o Anglię nie przejawiał on aktywności. Później zorganizował kilka spektakularnych akcji zbrojnych. Największe nasilenie działań dywersyjnych przypadło na okres funkcjonowania Armii Krajowej.

W dłuższej perspektywie czasowej efektywne dowodzenie organizacją w okupowanym kraju przez dowódcę przebywającego we Francji nie było możliwe. W przeciwieństwie do Sikorskiego dostrzegał to sam Sosnkowski. Po opracowaniu opracował zasad ideowych ZWZ, sposobów finansowania, struktur organizacji i planu działań pierwszy Komendant Główny zaczął domagać się przeniesienia Komendy Głównej ZWZ do kraju. Nastąpiło to dopiero po klęsce Francji. 30 czerwca 1940 roku na mocy rozkazu Naczelnego Wodza nowym Komendantem Głównym został pułkownik Stefan Rowecki „Grot”. Rozkaz ten jednocześnie przekazywał władzę wojskową na terenie kraju w ręce ludzi znajdujących się w okupowanej Polsce. Komenda Główna podlegała rządowi RP w Londynie, jednak posiadała stosunkowo dużą samodzielność w sprawowaniu władzy w kraju.

Wysoko oceniano działalność komórek wywiadowczych ZWZ. Latem 1941 roku po hitlerowskim ataku na Sowietów ZWZ powołał organizację „Wachlarz”. Miała ona prowadzić działania dywersyjne na liniach komunikacyjnych na tyłach frontu wschodniego. Brytyjczycy i Sikorski przykładali do tych działań wielką wagę. Do „Wachlarza” trafiła połowa cichociemnych. Jesienią 1941 roku w szeregach ZWZ znajdowało się 40 tysięcy żołnierzy. Niestety większość z nich nie posiadała odpowiedniego przeszkolenia i doświadczenia. Wartość bojową ZWZ obniżało niedostateczne wyposażenie w broń. Posiadano jedynie około 53 tysięcy sztuk broni, z czego tylko 6% było bronią maszynową.

Armia Krajowa

Rozkazem Naczelnego Wodza generała broni Władysława Sikorskiego z 14 lutego 1942 roku Związek Walki Zbrojnej został przekształcony w Armię Krajową (AK). Armia Krajowa działała na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, okupowanej przez Niemcy i ZSRR, była podporządkowaną Naczelnemu Wodzowi integralną częścią Polskich Sił Zbrojnych. AK stanowiła największą tego typu organizację w okupowanej Europie. W latach 1942-1945 żołnierze Armii Krajowej przeprowadzili ponad 110 tysięcy akcji zbrojno-dywersyjnych o większym rozmiarze. Aktywna działalność polskiego podziemia powodowała, że okupant musiał utrzymywać w kraju liczne siły wojskowe i nie mógł ich użyć na innych frontach. Prowadzono działalność informacyjno-propagandową – wydawano prasę konspiracyjną, wydawnictwa i ulotki. Podejmowano akcje odwetowe i represyjne w stosunku do zdrajców oraz niemieckich funkcjonariuszy.

Sprawnie funkcjonował wywiad AK. Zasięg jego działania obejmował także inne państwa, w tym w szczególności Niemcy i Rosję. Polacy dostarczali sojusznikom ważne informacje na temat planów strategicznych, niemieckich jednostek, obiektów przemysłowych, ruchu okrętów, wynalazków wojskowych. Jedne z największych sukcesów wywiadu związane były z niemiecką bronią rakietową. Polacy zdobyli informacje na temat ośrodka doświadczalnego Peenemünde. W maju 1943 roku żołnierze AK na niemieckim poligonie nad Bugiem zdobyli niewybuch rakiety V-2. Wykonana przez polskich specjalistów dokumentacja i części rakiety trafiły do Wielkiej Brytanii.

W obliczu wkroczenia Armii Czerwonej na dawne tereny II Rzeczpospolitej podjęto operację pod nazwą akcja „Burza”. Była ona skierowana przeciw wycofującym się wojskom niemieckim. Najważniejszym celem tej operacji było skłonienie ZSRR do uznania Rządu RP w Londynie za sprawujący władzę w Polsce oraz granicy wschodniej sprzed 1939 roku. Największym wystąpieniem zbrojnym w ramach tych działań było powstanie warszawskie. Cele militarne akcji „Burza” zostały częściowo osiągnięte. Z politycznego punktu widzenia operacja zakończyła się porażką. Sowieckie służby bezpieczeństwa dokonywały masowych aresztowań żołnierzy podziemia i przedstawicieli władz państwa polskiego. Nie reagowali na to alianci zachodni.

Armia Krajowa została rozwiązana 19 stycznia 1945 roku. Żołnierze Armii Krajowej byli prześladowani przez władze komunistyczne, wielu z nich zostało zamordowanych. Informacje związane z działalnością Polskiego Państwa Podziemnego podlegały ścisłej cenzurze. Wiele faktów zostało zatajonych lub przedstawionych w zafałszowanej wersji. Sytuacja ta uległa zmianie dopiero w 1989 roku.

„Zarówno Brytyjczycy, jak i Amerykanie podjęli znaczne wysiłki, aby przekazać do wiadomości publicznej, że członkowie Armii Krajowej byli żołnierzami armii sprzymierzonych, którym należał się status kombatantów. Trzecia Rzesza musiała – choć niechętnie – uznać ten fakt. Natomiast konsekwentnie odmawiały uznania go dwie instytucje: NKWD oraz brytyjskie Ministerstwo Rent i Emerytur”

— Norman Davies, Powstanie ’44.

Artykuł: DRAM Speculative Leadoff

DRAM Speculative Leadoff

Artykuł: Burst Mode DMA

Burst Mode DMA

Artykuł: Tryby DMA

Tryby DMA

Artykuł: DMA w kontekście historycznym

DMA w kontekście historycznym

Artykuł: Bezpośredni dostęp do pamięci

Bezpośredni dostęp do pamięci

Nasze technikum

Technik informatyk

Szkoły dla dorosłych

Nasza szkoła

Pełna oferta edukacyjna

Oferta szkoły