poniedziałek,
Obrona Zamościa
31 sierpnia 1920 roku wojska bolszewickie zostały odparte spod Zamościa przez ukraińskie i polskie oddziały.
W lutym 1919 roku rozpoczęła się wojna polsko-bolszewicka. Kiedy przegrana w pierwszej wojnie światowej armia niemiecka zaczęła opuszczać opanowane przez siebie tereny na wschodzie, natychmiast były one przejmowane przez bolszewickie oddziały kierujące się na zachód. Odradzająca się po 123 latach niewoli Polska znalazła się w śmiertelnym niebezpieczeństwie i musiała stanąć w obronie swojej niepodległości.
24 kwietnia 1920 roku Polska zawarła konwencję wojskową z Ukraińską Republiką Ludową. W 1919 roku Ukraińcy musieli się zmagać z Polakami oraz z dwoma przeciwstawnymi siłami – Armią Białych Rosjan pod dowództwem carskiego generała Antona Denikina oraz bolszewicką Armią Czerwoną. Na początku 1920 roku prawie cała Ukraina była już pod kontrolą bolszewików, a jej rozgromione wojska schroniły się za polską linią frontu. W szerszej perspektywie Józef Piłsudski był przekonany, że trwała niepodległość Polski znajdującej się pomiędzy Niemcami a Rosją jest zależna od zbudowania sojuszy lokalnych. Według jego koncepcji w interesie kraju było istnienie państw w Międzymorzu Bałtycko-Czarnomorskim od Estonii po Naddnieprze, oddzielałyby one Polskę od Rosji, niezależnie od jej ustroju.
Zgodnie z konwencją z 1920 roku, armie polska i ukraińska miały współdziałać w walce z Armią Czerwoną. Już pod koniec kwietnia sprzymierzone wojska rozpoczęły ofensywę w kierunku na Kijów. Po początkowych sukcesach sojuszników sytuacja na froncie uległa całkowitemu odwróceniu. Latem 1920 roku trwała bolszewicka ofensywa, a sytuacja polskich wojsk stała się krytyczna – wrogie oddziały pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego dotarły pod Warszawę. Przełomową bitwą okazały się walki na przedpolach polskiej stolicy, po udanej obronie Polacy przeszli do kontrataku.
Na wieść o problemach Tuchaczewskiego dowódca bolszewickiej 1. Armii Konnej Siemion Budionny zaprzestał ataków na Lwów i 20 sierpnia ruszył w stronę Warszawy. Po drodze zamierzał zdobyć Zamość. Obrona tego miasta to przykład współdziałania polskich i ukraińskich oddziałów, w walkach brała udział ukraińska 6. Siczowa Dywizja Strzelców. Jednostka ta została sformowana na początku 1920 roku w Łańcucie, a następnie w twierdzy w Brześciu nad Bugiem, na bazie ukraińskich oddziałów, które schroniły się w Polsce. Żołnierze tej formacji uczestniczyli w wyprawie kijowskiej i ciężkich walkach odwrotowych.
Ze strony polskiej Zamościa bronił 31. Pułk Strzelców Kaniowskich, który przybył w ostatniej chwili. Przygotowania do obrony miasta rozpoczęły się 25 sierpnia. Wzniesiono dodatkowe fortyfikacje polowe. Ukraińscy saperzy rozłożyli pola minowe i postawili linie zasieków z drutów kolczastych. Główny ciężar obrony opierał się o stare fortyfikacje Twierdzy Zamość zbudowane w latach 1579–1618 na zlecenie Jana Zamoyskiego i kilkukrotnie przebudowane w późniejszym okresie.
Bolszewicki szturm rozpoczął się 29 sierpnia. Od strony Hrubieszowa miasto zaatakowały cztery dywizje kawalerii. Po manewrze oskrzydlającym i zajęciu okolicznych miejscowości przez bolszewików obrońcy znaleźli się w całkowitym otoczeniu. Zmasowane uderzenia ponawiano w dzień i w nocy. Pod osłoną ciemności obrońcy miasta dokonali kilku wypadów, jednak nie miały one większego znaczenia strategicznego. Do udanej obrony przyczyniły się głównie pola minowe oraz stare fortyfikacje, które osłoniły obrońców przed kulami przeciwnika.
31 sierpnia do Zamościa dotarły ze Lwowa z odsieczą oddziały generała Stanisława Hallera. Nadciągały kolejne polskie oddziały. Konarmia dostała się w kleszcze. Od zachodu znajdowała się załoga Zamościa, od północy 2 Dywizja Piechoty Legionów, od południa Grupa Pościgowa generała Stanisława Hallera. Polacy przystąpili do natarcia. 31 sierpnia 1920 roku pod Komarowem niedaleko Zamościa doszło do największej bitwy konnicy w wojnie polsko-bolszewickiej i ostatniej wielkiej bitwy kawalerii w dziejach Europy, w której 1. Armia Konna Siemiona Budionnego została pokonana i pozbawiona zdolności do prowadzenia dalszych działań ofensywnych.
Sojusz polsko-ukraiński trwał bardzo krótko. Po sukcesach na froncie odniesionych latem i wczesną jesienią 1920 roku Piłsudski chciał wykorzystać klęskę Armii Czerwonej i szybko zawrzeć pokój. W październiku 1920 roku został podpisany rozejm między Polską a bolszewikami. Polscy przedstawiciele uznali pełnomocnictwa przedstawiciela Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej, co było równoznaczne ze złamaniem polsko-ukraińskiej umowy sojuszniczej. Wbrew warunkom rozejmu Polacy dostarczali Ukraińcom sprzęt wojskowy i żywność, a osamotnione w walce ukraińskie wojska wsparł oddział pochodzących z Ukrainy Polaków, jednak Ukraińska Republika Ludowa nie miała szans w starciu z bolszewikami i została pokonana.
