Przeglądasz zaktualizowaną wersję artykułu.
poniedziałek,
Piotr Wilniewczyc
Piotr Wilniewczyc urodził się 31 stycznia 1887 roku w miejscowości Kimiltiej w guberni irkuckiej na Syberii. Był synem polskiego zesłańca. W 1905 roku w Wilnie zdał maturę. Studiował na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu w Petersburgu. Kolejnym etapem edukacji był Petersburski Instytut Technologiczny ukończony w 1914 roku, a następnie Michajłowska Akademia Artyleryjska w Petersburgu.
W latach 1921–1922 pracował w Boryszewskiej Fabryce Prochu pod Sochaczewem na stanowisku kierownika laboratorium mechanicznego badania prochu. Od 1924 roku wykładał w Oficerskiej Szkole Artylerii w Toruniu. Napisał trzy podręczniki akademickie: – „Broń ręczna, maszynowa i towarzysząca”, „Materiały wybuchowe. Teoria, technologia, własności, zastosowanie wojskowe”, „Amunicja artyleryjska i działanie pocisków”. Już w okresie studiów prowadził badania i prace konstrukcyjne, jednak jego najbardziej znaczące prace powstały w latach 1928–1939. W 1928 roku podjął pracę w Państwowych Wytwórniach Uzbrojenia w Warszawie. Był tam ekspertem balistycznym oraz doradcą w dziedzinie konstrukcji broni. Prowadził badania nad lufami broni palnej i torem pocisków oraz zapalnikami do bomb lotniczych i pocisków artyleryjskich.
W 1931 roku powstała jego najbardziej znana konstrukcja – opracowany wspólnie z Janem Skrzypińskim pistolet samopowtarzalny kaliber 9 mm. Początkowo od nazwisk konstruktorów pistolet otrzymał nazwę WiS, jednak po sugestii Departamentu Uzbrojenia zmieniono ją na Vis (łac. – siła). Wielu ekspertów uważa ten pistolet za jeden z najlepszych pistoletów wojskowych wszech czasów. Dopiero w 1936 roku Fabryka Broni w Radomiu rozpoczęła produkcję seryjną dzieła Wilniewczyca i Skrzypińskiego. Była to standardowa broń kadry zawodowej Wojska Polskiego. Do wybuchu wojny wyprodukowano około pięćdziesięciu tysięcy sztuk tej broni. W czasie okupacji hitlerowskiej Niemcy kontynuowali produkcję w uproszczonej wersji. Powstało ponad trzysta tysięcy Visów w kilku wersjach. Najbardziej znana z nich nosiła oznaczenie Pistole 35(p). Dzięki ofiarności pracowników fabryki w Radomiu części pistoletu były wykradane na użytek ruchu oporu. Liczbę zmontowanych w warunkach konspiracyjnych Visów szacuje się na tysiąc sztuk. Po wojnie Vis był okazjonalnie produkowany w Zakładach Metalowych Łucznik w Radomiu na użytek kolekcjonerów.
Wilniewczyc i Skrzypiński kontynuowali współpracę. Ich kolejną konstrukcją był pistolet maszynowy Mors z 1938 roku. Do wybuchu wojny wyprodukowano jedynie serię próbną. Jej część została użyta przez żołnierzy 3. Batalionu Strzelców z Rembertowa podczas obrony Warszawy. Po wojnie na terenie Polski nie odnaleziono żadnego egzemplarza pistoletu maszynowego Mors. W roku 1983 roku Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie otrzymało od muzeum wojskowego w Moskwie niekompletny egzemplarz oznaczony numerem fabrycznym 38. W 2013 roku węgierskie Muzeum i Instytutu Historii Wojskowej przekazało Polakom niekompletny egzemplarz z numerem 13. Obecnie znajduje się on w bydgoskim Muzeum Wojsk Lądowych.
Piotr Wilniewczyc był członkiem zespołu, który opracował karabin przeciwpancerny wz. 35 nazywany jako UR. Broń ta była od 1938 roku produkowana w Państwowej Fabryce Karabinów w Warszawie. W odróżnieniu od innych podobnych konstrukcji UR używał ołowianych pocisków zbliżonych do zwykłych pocisków karabinowych o stosunkowo niewielkim kalibrze 7,92 mm. Dzięki długiej lufie i silnemu ładunkowi prochowemu były one wystrzeliwane z bardzo wysoką prędkością. Karabin UR z odległości mniejszej niż 100 metrów był w stanie przebić pancerz każdego ówczesnego czołgu niemieckiego. UR był objęty ścisłą tajemnicą wojskową. Wybrani polscy żołnierze zapoznali się z tą bronią dopiero latem 1939 roku. Niemcy zostali całkowicie zaskoczeni skuteczną ręczną bronią przeciwpancerną posiadaną przez Polaków. Przejęte przez III Rzeszę egzemplarze używane były m.in. przez spadochroniarzy, którzy zdobyli Eben Emael oraz oddziały rozpoznawcze Afrika Korps. W 1940 roku około ośmiuset sztuk karabinu UR zakupili Włosi. Z dokumentów wynika, że Polacy wyprodukowali 3500 sztuk tej broni, jednak najwyższy znany numer fabryczny to 9001, a produkcja UR była maksymalnie utajniona.
Podczas okupacji niemieckiej Piotr Wilniewczyc mieszkał w Warszawie. Jako „Wrett” działał w Armii Krajowej. Między innymi opracował tłumik do pistoletu maszynowego STEN. Po zakończeniu wojny mimo propozycji pracy za granicą zdecydował się pozostać w Polsce. Wykładał na Politechnice Łódzkiej i Politechnice Warszawskiej. W 1954 roku został profesorem Politechniki Warszawskiej. Był kierownikiem Zakładu Konstrukcji Urządzeń Automatycznych na Wydziale Sprzętu Mechanicznego. Wspólnie ze Stanisławem Rojkiem opracował projekt pistoletu WiR wz. 1957, który nie doczekał się seryjnej produkcji. Kierował zespołem opracowującym pistolet maszynowy RAK. Projekt został ukończony już po jego śmierci jako PM-63 RAK produkowany seryjnie w latach 1964–1974.
Piotr Wilniewczyc zmarł 23 grudnia 1960 roku w Warszawie.
