sobota,
Obrona Wilna 1939
W dniach 18 – 19 września 1939 roku Polacy bronili Wilna przed sowieckim szturmem.
17 września 1939 roku oddziały Armii Czerwonej łamiąc obowiązujący polsko-sowiecki pakt o nieagresji wkroczyły na wschodnie tereny Polski. Pod koniec dnia żołnierze sowieckiego Frontu Białoruskiego osiągnęły linię Głębokie-Mołodeczno-Nowogródek-Baranowicze. Następnego dnia otrzymały rozkaz opanowania Wilna. Na przedpolach miasta pojawiły się sowieckie czołgi.
W okresie międzywojennym Wilno było jednym z najsilniejszych ośrodków wojskowych w północno-wschodniej Polsce. W mieście stacjonowała 1 Dywizja Piechoty Legionów. W Wilnie swoją kwaterę miało dowództwo Wileńskiej Brygady Kawalerii i 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich. Na wileńskim lotnisku Porubanek ulokowano część 5 Pułku Lotniczego. W sierpniu 1939 roku większość oddziałów stacjonujących w rejonie miasta przerzucono w stronę granicy z Niemcami.
12 września 1939 roku dowódcą Obszaru Warownego „Wilno” został podpułkownik Tadeusz Podwysocki. Dwa dni później do miasta przybył pułkownik Jarosław Okulicz-Kozaryn, który jako wyższy stopniem przejął faktyczne dowództwo. Polscy dowódcy chcieli bronić Wilna, jednak jedynie do czasu ewakuacji z miasta urzędów i oddziałów wojska. Znad granicy litewskiej ściągnięto pułk Korpusu Ochrony Pogranicza „Wilno” oraz batalion Obrony Narodowej „Postawy”. Na bazie młodzieży przeszkolonej w ramach Przysposobienia Wojskowego sformowano dodatkowe oddziały. Połowa wszystkich żołnierzy w Wilnie nie posiadała broni. Siły obrońców wzmacniał improwizowany pociąg pancerny. Wokół miasta wystawiono stanowiska bojowe.
18 września otrzymano rozkaz generała Józef Olszyny-Wilczyńskiego nakazujący zaniechanie obrony miasta i odwrót na Litwę. Jako pierwsze wycofały się nieuzbrojone oddziały. W mieście pozostało około sześciu i pół tysiąca żołnierzy, którzy dysponowali kilkunastoma działami i kilkoma działkami przeciwlotniczymi. Wobec braku granatów przeciwpancernych przygotowano butelki z benzyną.
18 września pierwsze sowieckie czołgi zostały zatrzymane na obrzeżach miasta. Pułkownik Okulicz-Kozaryn zarządził odwrót w stronę granicy litewskiej. Część oddziałów udała się do Grodna. Podpułkownik Podwysocki otrzymał zadanie poinformowania Sowietów o oddaniu miasta bez walki, jednak po drodze został ostrzelany i zawrócił. Po powrocie do miasta nie zastał tam już swojego dowódcy i większości oddziałów. Postanowił bronić Wilna.
Pierwszego dnia szturmu doszło do starć z sowieckimi oddziałami pancernymi. Polscy artylerzyści przy szosie oszmiańskiej wystrzelali wszystkie pociski i wycofali się, uszkadzając uprzednio działa. Odparto uderzenie czołgów w rejonie dworca kolejowego. Broniący tego miejsca 33 batalion wartowniczy wycofał się dopiero w nocy. Improwizowany pociąg pancerny został uszkodzony podczas walk na trasie do Lidy. Sowieci zajęli lotnisko.
Sowieckie dowództwo chciało szybko zdobyć miasto i 19 września do walki skierowało nowe oddziały. O świcie ruszyło nowe uderzenie. Czerwonoarmiści mieli znaczną przewagę w ludziach i sprzęcie. Sowieckie oddziały przełamały niektóre punkty obrony i wdarły się do centrum Wilna. Po krótkiej walce Sowieci opanowali miasto. Wobec olbrzymiej dysproporcji sił walki o Wilno miały właściwie tylko symboliczny charakter.
