sobota,
Komitet Obywatelski „Solidarność”
18 grudnia 1988 roku powołano Komitet Obywatelski przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność”.
Podczas fali strajków w 1980 roku Międzyzakładowy Komitet Strajkowy ogłosił listę 21 postulatów. Nie dotyczyły one tylko kwestii ekonomicznych i przez to były trudne do przyjęcia w całości przez partyjnych dygnitarzy. Jednym z postulatów była akceptacja przez władze niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych. Zasięg sierpniowych strajków był zbyt duży, aby można je było stłumić w ten sam sposób, jak wcześniej. Partia została zmuszona do negocjacji. Efektem rozmów było podpisanie porozumień sierpniowych. Władze PRL zgodziły się na postulaty strajkujących. Wydarzenia te stanowiły ważny krok na drodze ku transformacji ustrojowej. Najbardziej przełomowy element porozumień sierpniowych to zgoda władz PRL na utworzenie nowych, samorządnych związków zawodowych.
17 września 1980 roku w Gdańsku powołano ogólnopolski Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Został on zarejestrowany przez sąd. Podczas sierpniowych strajków na murach stoczni pojawiały się napisy „Solidarność” i „solidarni”. Wydawano także „Strajkowy Biuletyn Informacyjny »Solidarność«”. Na pomysł wykorzystania hasła jako nazwy związku wpadł Karol Modzelewski. Autorem charakterystycznego logo był student gdańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych Jerzy Janiszewski. Jesieni ą 1981 roku miał miejsce I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Przewodniczącym Związku został wybrany Lech Wałęsa.
„Solidarność” stała się masowym ruchem o charakterze społeczno-niepodległościowym liczącym dziesięć milionów członków. Przez wiele miesięcy partyjni przywódcy z Warszawy byli poddani presji władz ZSRR, które domagały się przywrócenia w Polsce komunistycznego porządku. 13 grudnia 1981 roku wprowadzono stan wojenny. „Solidarność” została zdelegalizowana, a jej przywódców internowano. Oddziały ZOMO otrzymały rozkaz pacyfikacji strajkujących zakładów pracy. Były ofiary śmiertelne.
22 kwietnia 1982 roku powołano Tymczasową Komisję Koordynacyjną NSZZ „Solidarność”, która rozpoczęła działalność w podziemiu. Jej działacze byli ścigani przez Służbę Bezpieczeństwa. Majątek „Solidarności” przejęły powiązane z PZPR związki zawodowe OPZZ. W sylwestrową noc 1982 roku zawieszono stan wojenny. Został on zniesiony kilka miesięcy później, 22 lipca 1983. W okresie polskiego stanu wojennego i później w ZSRR zaszły duże zmiany. Zmarł partyjny przywódca Leonid Breżniew. Śmierć dotknęła także jego następców, Jurija Andropowa i Konstantina Czernienkę. Władzę przejął przedstawiciel młodego pokolenia działaczy partyjnych Michaił Gorbaczow. Rozpoczęła się tzw. pieriestrojka. Reformy w ZSRR zostały wymuszone przez kryzys ekonomiczny.
Zmiany polityki wewnętrznej objęły także zależne państwa. Latem 1986 roku w Polsce ogłoszono amnestię dla więźniów politycznych. 30 września Lech Wałęsa powołał jawną strukturę – Tymczasową Radę NSZZ „Solidarność”. W sierpniu 1988 roku minister spraw wewnętrznych Czesław Kiszczak jako reprezentant PZPR wyraził gotowość do podjęcia rozmów z opozycją. 31 sierpnia spotkał się z Lechem Wałęsą, a następnie odbyło się wiele kolejnych rozmów między opozycją a przedstawicielami władzy.
18 grudnia 1988 roku powołano Komitet Obywatelski przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność”. Tego dnia w podziemiach warszawskiego Kościoła Miłosierdzia Bożego się osoby z „Solidarności” z lat 1980–1981 oraz innych opozycyjnych organizacji. Przedstawiciele Komitetu Obywatelskiego brali udział w obradach Okrągłego Stołu, które odbyły się w dniach od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku. Ich efektem były m.in. zmiana ordynacji wyborczej, przywrócenie Senatu oraz decyzja o przeprowadzeniu nowych wyborów parlamentarnych. Wybory do Sejmu nie były całkowicie wolne, ustalono, że 65% mandatów przypadnie dotychczasowym prorządowym partiom, pozostałe 35% objąć mieli wyłącznie kandydaci bezpartyjni. W przypadku Senatu wybory miały być całkowicie wolne. W kwietniu ponownie zarejestrowano „Solidarność” oraz „Solidarność” Rolników Indywidualnych. Komitet Obywatelski przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność” przekształcono w Komitet Obywatelski „Solidarność”, który miał zająć się prowadzeniem kampanii wyborczej.
4 czerwca 1989 roku odbyła się pierwsza tura wyborów, w której zdecydowane zwycięstwo odniosła opozycja solidarnościowa. 160 na 161 mandatów poselskich zarezerwowanych dla kandydatów bezpartyjnych zdobyli przedstawiciele Komitetu Obywatelskiego. Podobny sukces „Solidarność” odniosła również w przypadku wyborów do Senatu. Frekwencja wyborcza wyniosła 62%. Prawdopodobnie wielu obywateli nie wierzyło, że wybory coś zmienią. W drugiej turze wyborów 18 czerwca 1989 roku „Solidarność” zdobyła ostatni brakujący mandat poselski i osiągnęła 100% możliwych do obsadzenia według wcześniejszych ustaleń miejsc w sejmie kontraktowym. Na osiem miejsc w Senacie zdobyła siedem. Kolejnym upokorzeniem dla koalicji PZPR była frekwencja, która wyniosła 25%, społeczeństwo po wybraniu większości kandydatów Komitetu Obywatelskiego utraciło zainteresowanie wyborami. Po czerwcowych wyborach Komitet Obywatelski „Solidarność” stopniowo tracił na znaczeniu.
