wtorek,
Polscy zdobywcy Kosmosu
Każdy Polak zna nazwisko Hermaszewskiego. Duży wkład w badania kosmosu wnieśli jednak także inni nasi rodacy. Przedstawiamy kilku spośród nich. Ich los był mocno związany z historią Polski. Zachowaliśmy alfabetyczną kolejność nazwisk.
Mieczysław Bekker
Urodził się 25 maja 1905 roku w Strzyżowie na Lubelszczyźnie. Po ukończeniu studiów na wydziale mechanicznym Politechniki Warszawskiej pozostał na uczelni. Przedmiotem jego badań były pojazdy przeznaczone na potrzeby wojska. W okresie przedwojennym pracował w Wojskowym Instytucie Badań Inżynierii, stworzył Laboratorium Pojazdów Specjalnych w Studium Wojskowym Politechniki Warszawskiej, prowadził wykłady w Szkole Inżynierii Wojskowej.
W 1939 roku został zmobilizowany i brał udział w kampanii wrześniowej, następnie przedostał się do Francji. W 1943 roku za zgodą polskich władz emigracyjnych wstąpił do armii kanadyjskiej. Pracował tam w Biurze Badań Broni Pancernej. Od 1956 roku swoje prace kontynuował w Stanach Zjednoczonych. W USA pracował w Wojskowym Laboratorium Pojazdów Terenowych, prowadził wykłady na słynnym Massachusetts Institute of Technology (MIT) i został dyrektorem Instytutu Badań znanego koncernu samochodowego General Motors. Projekt jego firmy wygrał ogłoszony przez NASA konkurs na pojazd księżycowy. Bekker był kierownikiem i głównym konstruktorem w zespole.
W projekcie Lunar Roving Vehicle (LRV) bardzo ciekawym elementem są opracowane przez polskiego inżyniera koła. Wahania temperatury na Księżycu wynoszą do 300 stopni Celsjusza, grunt jest bardzo sypki. To wszystko wymagało zupełnie innych niż standardowe rozwiązań. Bekker zastosował ażurowe opony, w których wykorzystano m.in. drut do produkcji strum fortepianowych. Dobrą przyczepność zapewniły tytanowe blaszki. Pojazd miał zapewnioną stateczność przy przechyłach bocznych do 45°.
Projekt Bekkera był bardzo udany. Pojazdy bezproblemowo wzięły udział w kolejnych misjach programu Apollo. Nazwisko polskiego konstruktora zostało umieszczone w Alei Zasłużonych w Badaniach Kosmosu (Space Walk of Fame). Mieczysław Bekker zmarł 8 stycznia 1989 roku w Kalifornii.
Mirosław Hermaszewski
Jedyny polski kosmonauta urodził się 15 września 1941 roku w Lipnikach, w ówczesnym województwie wołyńskim. Jako półtoraroczne dziecko cudem ocalał podczas napadu nacjonalistów ukraińskich na rodzinną wieś.
„Każde dziecko miało przygotowany tobołek, a tobołkiem dla mamy byłem ja. Próbowali ją zatrzymać. Nie strzelali z daleka, bo szkoda było im naboi. Któryś banderowiec podbiegł i z bliska strzelił jej w głowę. Myślał, że ją zabił, bo kula naderwała ucho. Ja wypadłem na śnieg i na szczęście nie zakwiliłem”
–– z wypowiedzi Mirosława Hermaszewskiego na antenie TVP Info.
Leżące na śniegu dziecko po kilku godzinach odnalazł ojciec. Podczas rzezi wołyńskiej w latach 1943–1945 Hermaszewski stracił ojca i 18 innych osób z rodziny. Wieś Lipniki przestała istnieć.
Między 27 czerwca a 5 lipca 1978 roku Mirosław Hermaszewski odbył lot w kosmos na radzieckim statku Sojuz. 28 czerwca 1978 przeprowadzono cumowanie z zespołem orbitalnym „Salut 6” – Sojuz 29. W czasie 8-dniowej misji dokonano 126 okrążeń Ziemi.
Werner Ryszard Kirchner
Urodził się 18 lipca 1918 w Opolu. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości jego rodzice przenieśli się do Katowic. Po zdaniu matury rozpoczął studia chemiczne na Politechnice Lwowskiej. Naukę przerwał wybuch wojny. Zgłosił się na ochotnika do wojska. Po klęsce wrześniowej przedostał się do Francji i jako piechur brał udział w walkach w 1940 roku. W Anglii odbył kilka kursów lotniczych, miał pewne doświadczenie zdobyte przed wojną w aeroklubie na samolotach RWD-8. Przydzielono go do 317. Wileńskiego Dywizjonu Myśliwskiego. Podczas służby w lotnictwie trzykrotnie otrzymał Krzyż Walecznych. Nad Normandią po raz pierwszy zobaczył w akcji rakiety odpalane z samolotów Hawker Typhoon.
Po demobilizacji kontynuował studia chemiczne. Wybraną specjalizacją były paliwa rakietowe. Po ukończeniu studiów nie widział możliwości dalszego rozwoju w Anglii i w 1947 roku wyjechał na stypendium do Massachusetts Institute of Technology w Stanach Zjednoczonych. Na MIT poznał Wernera von Brauna – niemieckiego konstruktora rakiet, który po wojnie pracował dla Amerykanów. Polski chemik wywarł tak duże wrażenie, że Niemiec dołączył go swojego zespołu w NASA. W misji Apollo 11 wykorzystano opracowane przez Kirchnera paliwo rakietowe. Na spotkaniu z prezydentem Nixonem amerykańscy astronauci nieustannie przypominali o zasługach polskiego chemika.
Werner Ryszard Kirchner zmarł 6 marca 2008 w Kalifornii.
Eugeniusz Lachocki
Urodził się 5 lipca 1921 roku w Prużanach na Polesiu. W 1938 roku zdał maturę i rozpoczął naukę w Szkole Gospodarki Leśnej w Łomży. Po wybuchu wojny, tak jak wielu Polaków z Kresów został wysiedlony na wschód. Eugeniusz musiał zastąpić rodzinie aresztowanego przez NKWD ojca. Trafili do Kazachstanu.
„Patrząc na druty kolczaste poczułem się jak dziki zwierz w klatce. Za drutami zostały moje marzenia ukończenia studiów, moja młodość, moje beztroskie życie w gronie rodziny i przyjaciół. Po tej stronie drutów utrata wolności, odpowiedzialność za rodzinę, Syberia i z nią związana pewnie ciężka praca, głód, mróz i może nawet śmierć. Przeklinałem Hitlera i Stalina”
–– ze wspomnień Eugeniusza Lachockiego.
W 1941 roku Eugeniusz Lachocki wstąpił do armii Andersa. Razem z nią trafił do Włoch, gdzie brał udział w walkach o Monte Cassino. Po zakończeniu wojny kontynuował naukę. Tytuł inżyniera elektronika uzyskał w 1951 roku na uniwersytecie w Londynie. W 1952 wyjechał do USA.
Polski elektronik w projekcie Apollo był odpowiedzialny za projekt zasilaczy do urządzeń radiokomunikacyjnych i telewizyjnych. Zadanie było trudne, należało spełnić wymagania związane z ciężarem, rozmiarami, sprawnością i odpornością na warunki termiczne. Z zasilaczy Lachockiego korzystano w kolejnych misjach. Miały tak dobrą opinię, że powierzono mu opracowanie zasilaczy w programie promu kosmicznego wiele lat później.
Eugeniusz Lachocki ma swoje miejsce w Alei Zasłużonych w Badaniach Kosmosu (Space Walk of Fame).
Stanisław Rogalski
Urodził się 25 maja 1904 roku. Przed wojną był jednym z założycieli spółḱi konstruktorów lotniczych RWD. Litera „R” w nazwie pochodzi od jego nazwiska. Niektóre samoloty zaprojektowane przez RWD brały udział w kampanii wrześniowej. Po wybuchu wojny Rogalski znalazł się w Anglii. Jako uznany inżynier lotnictwa został tam skierowany do pracy w firmie Westland Ltd. w Yeoville, gdzie projektował uzbrojenie samolotów myśliwskich. Po wojnie nie wrócił do kraju, w 1948 roku wyjechał do USA. Zaprojektował pojazd księżycowy dla NASA, w projekcie Apollo wybrano jednak model stworzony przez innego Polaka, Mieczysława Bekkera. Zmarł 6 lutego 1976 roku w USA.
Wojciech Rostafiński
Jest typowym przedstawicielem młodego pokolenia warszawiaków z okresu okupacji niemieckiej. Urodził się 19 września 1921 roku w Warszawie. Maturę zdał w maju 1939 roku. Po wybuchu wojny podjął naukę Zawodowej Szkołe Technicznej Wawelberga – jednej z nielicznych działających za zgodą okupanta. W 1942 roku ukończył konspiracyjną podchorążówkę. Był żołnierzem dywersji w szeregach Armii Krajowej i brał udział w powstaniu warszawskim. Podczas powstania odznaczony Krzyżem Walecznych i Orderem Virtuti Militari. Upadek powstania oznaczał pobyt w niewoli niemieckiej, po wyzwoleniu zaciągnął się do służby w Wojsku Polskim. W 1945 roku otrzymał stypendium z funduszów 2. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych i rozpoczął studia na politechnice w Belgii.
Od 1953 roku był mieszkańcem USA. W 1961 roku otrzymał pracę w grupie badawczej NASA. Zajmował się zespołami napędowymi rakiet, a zwłaszcza stosowanymi w rakietach pompami i sprężarkami. W uznaniu zasług jego nazwisko znalazło się w Alei Zasłużonych w Badaniach Kosmosu Space Walk of Fame. Zmarł w 2002 roku w Warszawie.
Stanley Stanwyck-Stankiewicz
Urodził się w 1923 roku w Wilnie. Podczas II wojny światowej był żołnierzem 2 Korpusu Polskiego, z którym od 1943 roku brał udział w walkach we Włoszech. Po demobilizacji nie wrócił do kraju. W 1951 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie wstąpił do Korpusu Piechoty Morskiej. Z wojny w Korei wrócił jako niepełnosprawny weteran.
Studiował na kilku amerykańskich uczelniach. Zdobył tytuł naukowy doktora w dziedzinie termodynamiki. W NASA brał udział w pracach związanych z programem Apollo. Opracował urządzenie zapewniające odpowiedni skład powietrza na statku kosmicznym. Zmarł w 2008 roku.
