Przeglądasz zaktualizowaną wersję artykułu.
czwartek,
Korpus Ochrony Pogranicza
27 października 1924 roku pierwsze trzy brygady Korpusu Ochrony Pogranicza trafiły na placówki na granicy wschodniej.
W 1920 roku zakończono działania bojowe wojny polsko-bolszewickiej. ZSRR nie było dobrym sąsiadem, a granica polsko-sowiecka oddzielała także dwa systemy polityczne. Zarządzeniem Ministerstwa Spraw Wojskowych z 6 listopada 1920 roku dla ochrony wschodniej granicy polecono utworzyć Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych.
Na polskim przygranicznym terytorium dochodziło do wielu incydentów. Sowieci prowadzili działania wywiadowcze, propagandowe, a nawet terrorystyczne. W listopadzie 1921 roku ochrona granicy wschodniej znalazła się w gestii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Powołano Bataliony Celne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Po reorganizacji w 1921 roku ochrona granic należała do trzech resortów. Ministerstwa Spraw Wojskowych było odpowiedzialne za granicę polsko-litewską. Ministerstwu Skarbu podlegały granice polsko-niemiecka, polsko-czechosłowacka, część granicy polsko-rumuńskiej oraz wybrzeże. W kompetencjach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych znalazły się granice: polsko-sowiecka, polsko-łotewska i część polsko-rumuńskiej.
We wrześniu 1922 roku na bazie Batalionów Celnych powstały bataliony Straży Granicznej. W 1923 roku zlikwidowano Straż Graniczną, a ochroną granicy zajęła się Policja Państwowa. Różne uwarunkowania spowodowały, że do 1924 roku żadna z granicznych formacji nie mogła w pełni zrealizować swoich zadań. W 1924 roku w strefie granicy polsko-sowieckiej odnotowano ponad 200 większych napadów i aktów dywersji. Zginęło ponad pięćdziesiąt osób. Była to woda na młyn sowieckiej propagandy o tymczasowości granicy ustalonej traktatem ryskim.
W sierpniu 1924 roku na wniosek ministra spraw wojskowych gen. dyw. Władysława Sikorskiego oraz ministra spraw wewnętrznych Zygmunta Hübnera zdecydowano o powołaniu nowej formacji dla ochrony ziem wschodnich. Rozkazem ministra spraw wojskowych z 12 września utworzono Korpus Ochrony Pogranicza. KOP został zorganizowany na wzór wojskowy – posiadał dowództwo wraz ze sztabem, służby specjalne, brygady ochrony pogranicza oraz kompanie. Najmniejszą jednostką organizacyjną były strażnice. Pierwszym dowódcą formacji był generał brygady Henryk Minkiewicz.
27 października 1924 roku pierwsze jednostki KOP objęły swoje strażnice. W gestii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych znalazły się ochrona granicy, bezpieczeństwo w pasie granicznym oraz finansowanie Korpusu. Za obsadę osobową, organizację i szkolenie Korpusu odpowiadało Ministerstwo Spraw Wojskowych. W 1938 roku Generalny Inspektor Sił Zbrojnych przejął nadzór nad wywiadem oraz przygotowaniem jednostek formacji do wojny. W 1928 roku KOP chronił ponad 2334 kilometrów granicy.
Po przewrocie majowym pojawił się pomysł objęcia ochroną KOP wszystkich polskich granic. Zamiar rozmieszczenia oddziałów wojskowych na zachodniej granicy doprowadził do protestów rządu niemieckiego. Koncepcja miała także wielu przeciwników wewnątrz kraju i ostatecznie od niej odstąpiono. Jedynym efektem całego zamieszania było umieszczenie jednostek KOP na suwalskim odcinku granicy polsko-pruskiej. Do pomysłu bezskutecznie próbowano powrócić w 1938 roku.
W 1938 roku w skład Korpusu Ochrony Pogranicza wchodziły następujące formacje:
- brygada KOP „Grodno”;
- brygada KOP „Polesie”;
- brygada KOP „Podole”;
- pułk KOP „Głębokie”;
- pułk KOP „Wołożyn”;
- pułk KOP „Wilno”;
- pułk KOP „Wilejka”;
- pułk KOP „Snów”;
- pułk KOP „Sarny”;
- pułk KOP „Zdołbunów”;
- pułk KOP „Karpaty”.
Wobec zagrożenia niemiecką agresją w marcu 1939 roku zarządzono częściową mobilizację. Rozpoczął się przerzut niektórych jednostek KOP na granicę zachodnią i południową. Z oddziałów wysłanych w celu wzmocnienia sił Rejonu Umocnionego Hel powstał Batalion KOP „Hel”. W sierpniu na bazie oddelegowanych jednostek KOP powstała 1 Brygada Górska. Formacji zmobilizowanych w oparciu o oddziały Korpusu było więcej. Wzmocniły one jednostki wojsk operacyjnych na południu i zachodzie kraju. Jednocześnie znacznemu osłabieniu uległy siły KOP na granicy wschodniej.
Ostatnim dowódcą KOP był powołany w sierpniu 1939 roku generał brygady Wilhelm Orlik-Ruckemann. 17 września na oddziały pod jego dowództwem runęła sowiecka nawała. Mimo znacznej przewagi przeciwnika żołnierze KOP stawili opór, jednak nie byli w stanie zbyt długo powstrzymać wroga. Ostatnie jednostki KOP 1 października 1939 roku walczyły z Sowietami w bitwie pod Wytycznem. Wielu żołnierzy Korpusu było ofiarami zbrodni katyńskiej. W powojennej Polsce rządzonej przez komunistów przeszłość związana z KOP mogła doprowadzić do aresztowania.
