środa,
Kazimierz Prószyński – pionier kinematografii
„Byłem, wraz z bratem, twórcą filmu francuskiego, ale istniał również pewien Polak, niejaki Kazimierz Prószyński, który nas znacznie wyprzedził”
–– Auguste Lumière.
Kazimierz Prószyński był pionierem polskiej oraz światowej kinematografii. Polski wynalazca urodził się 4 kwietnia 1875 roku.
Kazimierz Prószyński uczył się w kilku warszawskich szkołach. Rodzice wysłali go na politechnikę w Liège w Belgii. Jako student skonstruował w 1894 roku swój pierwszy aparat do rejestracji i odtwarzania filmów. Nazwał go pleograf. Było to rok przed podobnym wynalazkiem słynnych braci Lumière. Prószyński rozwijał pomysły związane z tym urządzeniem i w 1898 roku mógł zaprezentować swój udoskonalony aparat projekcyjny – biopleograf.
Polski inżynier był autorem wielu przełomowych wynalazków związanych z kinematografią. Prace nad likwidacją efektu migotania obrazów na ekranie podczas projekcji taśmy filmowej zaowocowały powstaniem obturatora – specjalnej przesłony projektora filmowego. Drganie obrazów i ich migotanie uniemożliwiały organizację długotrwałych pokazów filmowych – było to zbyt męczące dla oczu. Obturator stał się standardowym wyposażeniem projektorów.
Kolejne dzieło Prószyńskiego to aeroskop – pierwsza na świecie ręczna kamera filmowa o napędzie automatycznym ze stabilizacją obrazu. Aparat o nazwie kinofon synchronizował fonograf z projektorem i służył do tworzenia filmów z dźwiękiem. Telefot pozwalał przesyłać obraz na odległość na zasadzie współczesnej emisji telewizyjnej. Stereos to pierwsza maszyna do wyświetlania obrazów na ścianach budynków. W czasie okupacji niemieckiej powstał autolektor – urządzenie umożliwiające czytanie tekstu osobom niedowidzącym.
Kazimierz Prószyński kręcił swoim pleografem filmy dokumentujące życie Warszawy. W 1902 roku stworzył dwa krótkie filmy fabularne – „Powrót birbanta” oraz „Przygoda dorożkarza”. W ciągu swojego życia nakręcił jeszcze wiele filmów. Organizował w Warszawie pokazy filmowe oraz prezentacje urządzeń. W czasie I wojny światowej wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie założył własną wytwórnię ręcznych kamer. Niestety wielki kryzys uniemożliwił rozwój tego przedsięwzięcia. Po powrocie do odrodzonej Polski próbował rozpocząć seryjną produkcję aparatów kinematograficznych w kraju.
Podczas drugiej wojny światowej podjął działalność konspiracyjną. W sierpniu 1944 został aresztowany i wywieziony do hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen. Zmarł w wieku 70 lat w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen.
