sobota,
Hieronim Dekutowski „Zapora”
Hieronim Kazimierz Dekutowski urodził się 24 września 1918 roku w Dzikowie na obrzeżach Tarnobrzega. Jego ojciec był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, w domu panowała atmosfera patriotyczna. Najstarszy brat Hieronima brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Przed wybuchem drugiej wojny światowej Dekutowski ukończył Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Hetmana Jana Tarnowskiego w Tarnobrzegu. W czasach szkolnych działał w harcerstwie. 19 maja 1939 roku zdał maturę, jednak marzenia o studiach przekreśliła wojna.
Dokładne losy Hieronima Dekutowskiego podczas kampanii wrześniowej nie są znane. Prawdopodobnie jako ochotnik walczył w obronie Lwowa. 17 września 1939 roku przekroczył granicę polsko-węgierską i został internowany. Wkrótce udało mu się zbiec i przedostać do Francji, gdzie podobnie jak tysiące ochotników zgłosił się do odtwarzanej Armii Polskiej. Ukończył szkołę podoficerską, naukę w Szkole Podchorążych Piechoty przerwał niemiecki atak na Francję. Jako żołnierz 2 Dywizji Strzelców Pieszych wziął udział w walkach, po klęsce Francji trafił do wielkiej Brytanii. Z wyróżnieniem ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty. Służył w I Brygadzie Strzelców, a następnie w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. Ochotniczo zgłosił się do służby w kraju i po przejściu przeszkolenia został cichociemnym. W nocy z 16 na 17 września 1943 roku został zrzucony do okupowanej Polski. Posługiwał się pseudonimem „Zapora”.
Z dniem 16 września 1943 roku otrzymał awans na podporucznika. Po aklimatyzacji w Warszawie otrzymał przydział do Kedywu Okręgu Armii Krajowej Lublin. Został członkiem oddziału partyzanckiego. Walczył w obronie ludności Zamojszczyzny. Od początku 11944 roku sprawował stanowisko szefa Kedywu w Inspektoracie Rejonowym AK Lublin-Puławy. Jednocześnie stanął na czele oddziału dyspozycyjnego Kedywu. Po połączeniu jednostek z rejonów powiatów lubelskiego i puławskiego stworzył duży oddział. Żołnierze pod jego dowództwem przeprowadzili wiele akcji przeciwko okupantowi niemieckiemu. 28 lipca 1944 roku zgodnie z rozkazami zwierzchników rozwiązał swój oddział i przeszedł do ukrycia. W sierpniu zmobilizował swoich żołnierzy i próbował przedostać się do walczącej Warszawy. Po niepowodzeniu operacji ponownie rozformował oddział.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej komunistyczne władze na dużą skalę prowadziły akcje pacyfikacyjne skierowane przeciw żołnierzom Armii Krajowej. W obliczu takiej sytuacji w styczniu 1945 roku „Zapora” wznowił działalność partyzancką. Brał udział w walkach z oddziałami NKWD i Urzędu Bezpieczeństwa. Dowodził akcjami rozbijania posterunków Milicji Obywatelskiej i uwalniania więźniów. W czerwcu 1945 roku rozkazem Delegatury Sił Zbrojnych otrzymał stopień majora i stanął na czele Inspektoratu Lublin DSZ. Pod koniec lata na rozkaz dowództwa rozwiązał podległe mu oddziały. Ukrywał się w rodzinnych stronach. Wobec braku perspektyw na poprawę sytuacji w kraju, w październiku próbował przedostać się na Zachód. Podczas drugiej próby zdołał dotrzeć do ambasady amerykańskiej w czeskiej Pradze, jednak po odmowie udzielenia pomocy powrócił do kraju i został komendantem oddziałów partyzanckich na terenie Inspektoratu WiN Lublin. Kontynuował walkę z polskimi komunistami i Armią Czerwoną do stycznia 1947 roku. Brał udział w rozmowach z przedstawicielami Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznymi dotyczących warunków ujawniania się oddziałów podziemia. Ujawnił się 22 czerwca 1947 roku. Zagrożony aresztowaniem podjął kolejną próbę ucieczki z kraju. Na skutek zdrady wszyscy uczestnicy wyjazdu zostali zatrzymani przez UB w okolicach Nysy.
Major Dekutowski został umieszczony w więzieniu MBP na warszawskim Mokotowie. Brutalne śledztwo trwało prawie rok. 15 listopada 1948 roku komunistyczny sąd skazał go na siedmiokrotną karę śmierci. Na początku 1949 roku „Zapora” z innymi więźniami podjął próbę ucieczki. Zostali zdradzeni przez jednego z więźniów kryminalnych. Wyrok wykonano 7 marca 1949 roku w mokotowskim więzieniu.
W 1988 roku władze RP w Londynie pośmiertnie awansowały Hieronima Dekutowskiego do stopnia pułkownika. 23 maja 1994 roku Sąd Wojewódzki w Warszawie unieważnił komunistyczny wyrok. 15 listopada 2007 prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie Hieronima Dekutowskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Latem 2012 roku, po kilkudziesięciu latach poszukiwania miejsca spoczynku „Zapory”, badacze Instytutu Pamięci Narodowej odkryli jego szczątki na terenie Kwatery na Łączce, na warszawskich Powązkach.
