wtorek,
Wysiedlenie Polaków ze Lwowa
W dniach 2–4 stycznia 1945 roku NKWD aresztowało we Lwowie kilkanaście tysięcy Polaków. Część zatrzymanych osób zwolniono po kilku dniach, jednak zdecydowana większość została wywieziona w głąb ZSRR do ciężkiej pracy przy wyrębie lasów lub w kopalniach. Styczniowa akcja NKWD była jednym z działań prowadzonych w celu zmuszenia Polaków do opuszczenia Lwowa.
Pierwsza fala aresztowań polskiej ludności Lwowa nastąpiła po zakończeniu działań wojennych w 1939 roku. Oficerowie walczący w obronie miasta trafili do obozów NKWD, a następnie zostali zamordowani w zbrodni katyńskiej. Lwowskich policjantów Sowieci rozstrzelali na przedmieściach miasta. Od początku 1940 roku przeprowadzono kilka wielkich deportacji polskiej ludności na Syberię oraz do Kazachstanu. Mieszkańcy Lwowa przymusowo zostali obywatelami ZSRR, m.in. podlegali służbie wojskowej w Armii Czerwonej.
Podczas odwrotu po niemieckim ataku, latem 1941 roku, funkcjonariusze NKWD zamordowali więźniów politycznych przetrzymywanych w lwowskich więzieniach. Po wkroczeniu Niemców do Lwowa specjalne oddziały policji bezpieczeństwa III Rzeszy zamordowały profesorów wyższych uczelni Lwowa i członków ich rodzin. Jesienią 1942 roku hitlerowcy zgładzili Żydów mieszkających we Lwowie. W 1943 roku nasiliły się czystki etniczne dokonywane przez ukraińskie organizacje nacjonalistyczne. Zagrożenie skłoniło wiele osób do opuszczenia miasta i udania się do centralnej Polski. Kolejna fala wyjazdów nastąpiła w okresie, kiedy do miasta zaczął zbliżać się front. Mieszkańcy obawiali się terroru i wywózek na wschód doskonale znanych z lat 1939–1941. W 1944 roku Lwów opuściło kilkadziesiąt tysięcy osób.
Armia Czerwona ponownie wkroczyła do Lwowa pod koniec lipca 1944 roku. W ramach akcji „Burza” w walkach o miasto wspomagały ją oddziały Armii Krajowej. Niezwłocznie po wyparciu niemieckich wojsk ze Lwowa NKWD i Smiersz rozpoczęły aresztowania żołnierzy AK. Utworzono sowiecką administrację. W sierpniu i październiku 1944 roku w Moskwie przedstawiciele polskich władz na uchodźstwie prowadzili ze Stalinem rozmowy m.in. na temat powojennej przynależności Lwowa. Sowiecki dyktator pozostawał nieugięty. Na stwierdzenie, że Lwów nigdy nie był rosyjski, odpowiedział, że faktycznie Lwów nigdy nie był rosyjski, ale Warszawa była. Pomysł włączenia Lwowa do ZSRR popierali polscy komuniści.
Większość ludności Lwowa stanowili Polacy, dlatego Sowieci zaczęli ściągać do miasta tysiące ludzi z głębi ZSRR. W październiku 1944 roku we Lwowie przybyło sto tysięcy mieszkańców. Według mało wiarygodnych sowieckich źródeł udział Polaków spadł wtedy do 46% ogółu mieszkańców.
Losy Lwowa zostały rozstrzygnięte już na pierwszej konferencji tzw. wielkiej trójki, która odbyła się w 1943 roku w Teheranie. Polacy stracili m.in. Lwów, Wilno, Grodno, Stanisławów, Tarnopol i Drohobycz. Na prośbę prezydenta Roosevelta z uwagi na planowane jesienią 1944 roku w USA wybory prezydenckie postanowienia dotyczące Polski podjęte w Teheranie zostały utajnione. Amerykański prezydent nie chciał stracić głosów Polonii amerykańskiej. Na konferencji jałtańskiej ustalono „rekompensatę” dla Polski w postaci przesunięcia granicy zachodniej kosztem Niemiec.
Akcja przesiedleńcza rozpoczęła się w maju 1945 roku. Komuniści powołali Polską Komisję Ewakuacyjną, która miała rejestrować przesiedleńców i wydawać im karty ewakuacyjne. Początkowo mieszkańcy stawiali bierny opór i nie zgłaszali się do rejestracji. W tej postawie wspierał ich Kościół, jednak naciski sowieckie zintensyfikowane w 1946 roku stały się nie do zniesienia. Zdarzały się morderstwa popełniane przez funkcjonariuszy NKWD, dochodziło do zatargów z napływającą ze wschodu do miasta ludnością.
Polskich mieszkańców Lwowa wywożono transportami kolejowymi w kilku kierunkach. Trasa południowa wiodła przez Kraków, Bytom, Gliwice, Opole, Wrocław do Kłodzka. Na północy przesiedleńcy trafiali na Mazury i Pomorze. Część Lwowiaków osiedliła się w różnych innych zakątkach Polski. Polscy historycy szacują liczbę przesiedlonych osób na ponad sto tysięcy. Wiele tysięcy polskich lwowian zostało zamordowanych w trakcie wojny, deportowanych w głąb ZSRR, uciekło w inne regiony kraju lub za granicę.
Lwów przez 600 lat znajdował się w granicach Polski. Był miastem wieloetnicznym. Obok dominujących liczebnie Polaków mieszkali w nim Żydzi, Ukraińcy, Ormianie, Niemcy, Czesi, Rosjanie. W wyniku operacji osiedleńczej we Lwowie zostały zlikwidowane polskie ośrodki naukowe i kulturalne. Udało się wywieźć jedynie niewielką część polskiej spuścizny kulturalnej znajdującej się w mieście.
