sobota,
Wojskowy Korpus Górniczy
15 października 1949 roku w Polsce utworzono cztery pierwsze bataliony górnicze, w których praca miała charakter pracy przymusowej.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej na Śląsk na początku 1945 roku w głąb ZSRR wywożono tysiące górników. Niektórzy z nich byli obywatelami polskimi. Brak wykwalifikowanej kadry powodował problemy z wydobyciem węgla. Początkowo komunistyczne polskie władze uzupełnili braki przymusowym zatrudnianiem w kopalniach więźniów kryminalnych i niemieckich jeńców wojennych, jednak po powstaniu w 1949 roku Niemieckiej Republiki Demokratycznej jeńcy zostali zwolnieni. Ogłoszenie możliwości podjęcia pracy w ochotniczych batalionach górniczych nie odniosło większego skutku i komuniści podjęli bardziej radykalne kroki.
5 sierpnia 1949 Szef Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego generał Edward Ochab wydał rozkaz skierowania do pracy czterech batalionów liczących cztery tysiące poborowych. Formacje te nie miały charakteru wojskowego i ich zdaniem była praca przy wydobyciu węgla. Kierowano do nich młodych mężczyzn uznawanych za przeciwników politycznych np. byłych żołnierzy organizacji niepodległościowych i antykomunistycznych, synów inteligencji oraz tzw. kułaków. Komuniści chcieli za jednym zamachem rozwiązać dwa problemy – brak górników i „element niepewny politycznie”.
Bataliony Pracy szybko się rozrastały. W 1950 roku liczyły już dziesięć batalionów. Tajny rozkaz marszałka Konstantego Rokossowskiego z lutego 1951 roku określił zasady wcielania do przymusowej pracy.
„Podstawą do zakwalifikowania poborowego do służby zastępczej — jest jego pochodzenie społeczne, oblicze polityczne i moralne oraz przeszłość polityczna. Do służby zastępczej przeznaczać:
- poborowych pochodzących ze środowiska bogaczy wiejskich, wywłaszczonych obszarników, kupców, właścicieli przedsiębiorstw przemysłowych zatrudniających siły najemne, właścicieli większych nieruchomości miejskich oraz synów byłych funkcjonariuszy bezpośredniego aparatu ucisku reżimu przedwrześniowego;
- poborowych, którzy według opinii organów bezpieczeństwa publicznego są wrogo ustosunkowani do obecnej rzeczywistości;
- poborowych, których rodzice, rodzeństwo lub żona byli karani przez organa Polski Ludowej za przestępstwa polityczne;
- poborowych, którzy utrzymują kontakt z członkami najbliższej rodziny, pozostającymi w krajach kapitalistycznych i zajmującymi wrogą postawę wobec Polski Ludowej”.
Poborowych kierowano nie tylko do pracy w kopalniach węgla kamiennego, ale także do kopalni rud uranu i kamieniołomów. Oczywiście selekcję prowadziło Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego oraz aktywiści i konfidenci partyjni. Na mocy uchwały Prezydium Rady Ministrów z 1955 roku na bazie istniejących Batalionów Pracy sformowano Wojskowy Korpus Górniczy (WKG). Zaprzestano używania nazwy „zastępcza służba wojskowa”. W szczytowym momencie WKG liczył 35 tysięcy ludzi zatrudnionych w sześćdziesięciu kopalniach.
Szczególnie drastyczną formą przymusowej pracy było wydobywanie rudy uranu z polskich kopalni na potrzeby produkcji broni atomowej w ZSRR. Praca odbywała się pod nadzorem uzbrojonych oddziałów wartowniczych. Nie wprowadzono żadnych zabezpieczeń przed promieniowaniem radioaktywnym. Z około trzech tysięcy żołnierzy zatrudnionych w kopalniach rudy uranu przeżyli nieliczni. Instytut Pamięci Narodowej określił przymusową pracę przy wydobyciu rudy uranu jako jedną ze zbrodni stalinizmu oraz zbrodnię przeciwko ludzkości.
Przemiany polityczne zachodzące w PRL spowodowały złagodzenie polityki komunistycznych władz. Na mocy amnestii z 1956 roku z WKG zwolniono wielu tzw. pracowników specjalnych – więźniów. Następstwem były kolejne problemy kadrowe i w efekcie do pracy w kopalniach skierowano ponad osiem tysięcy żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz dwa tysiące żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza.
Ostatecznie Wojskowy Korpus Górniczy zlikwidowano 30 grudnia 1959 roku na mocy rozkazu Ministra Obrony Narodowej. Przez dziesięć lat przez bataliony pracy przeszło dwieście tysięcy ludzi. W 1992 roku powstał Związek Represjonowanych Politycznie Żołnierzy-Górników.
