środa,
Stefan Banach
Dziś przypada 130. rocznica urodzin wybitnego polskiego matematyka, czołowego przedstawiciela lwowskiej szkoły matematycznej.
„Matematyka jest najpiękniejszym i najpotężniejszym tworem ducha ludzkiego”
–– przedmowa Stefana Banacha do książki Egmonta Colerusa „Od tabliczki do różniczki”.
Stefan Banach urodził się 30 marca 1892 roku w Krakowie. Nie miał łatwego dzieciństwa, nigdy nie poznał swojej matki, wychowywał się w rodzinie zastępczej. Biologiczny ojciec wspierał go finansowo i tylko czasami z nim się spotykał.
Już w dzieciństwie wykazywał zdolności matematyczne. Uczył się w krakowskim IV c.k. Gimnazjum, w 1910 roku zdał maturę i podjął pracę w księgarni. W tym okresie studiował matematykę samodzielnie. W latach 1911–1913 studiował na Politechnice Lwowskiej, uzyskał tzw. półdyplom – zaliczenie dwóch lat studiów.
W 1916 roku matematyk Hugo Steinhaus podczas spaceru na krakowskich Plantach przypadkowo usłyszał rozmowę dwóch młodych ludzi na temat całki Lebesgue’a. Zaintrygowany włączył się w dyskusję Stefana Banacha i Ottona Nikodyma. Spotkanie to było początkiem wieloletniej współpracy. W 1920 roku Banach dzięki pomocy Steinhausa został asystentem w Katedrze Matematyki na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, nie przeszkodził w tym brak ukończonych studiów.
Jeszcze w 1920 roku przedstawił rozprawę naukową „O operacjach na zbiorach abstrakcyjnych i ich zastosowaniach do równań całkowych”, za którą otrzymał tytuł doktora. Banach nie interesował się zbytnio tytułami naukowymi, według popularnej anegdoty egzamin doktorski odbył się pod pretekstem dyskusji naukowej, w której zainteresowany wziął udział zupełnie niezorientowany w sytuacji.
W 1922 roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, a w 1927 na profesora zwyczajnego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Wokół niego skupiła się grupa utalentowanych młodych matematyków, dając początek lwowskiej szkole matematycznej. Do legendy przeszły ich spotkania w kawiarni Szkockiej, podczas których na serwetkach i na marmurowych blatach stolików zapisywano problemy matematyczne i ich rozwiązania.
Jego najważniejszym dziełem była wydana w 1932 roku praca „Théorie des opérations linéaires”, która zapewniła polskiemu matematykowi światową sławę. W 1936 roku wygłosił odczyt na Międzynarodowym Kongresie Matematycznym w Oslo. W 1939 roku został wybrany na prezesa Polskiego Towarzystwa Matematycznego.
Podczas pierwszej okupacji sowieckiej pracował jako dziekan Wydziału Matematyczno-Fizycznego Uniwersytetu Lwowskiego. Po zajęciu Lwowa przez Niemców w 1941 roku uczelnia została zamknięta. Pozbawiony możliwości pracy zawodowej został zatrudniony w instytucie Weigla w charakterze karmiciela wszy wykorzystywanych do badań. Dzięki otrzymanym dokumentom mógł uniknąć niemieckich represji.
Po ponownym wkroczeniu Armii Czerwonej do Lwowa kontynuował pracę na Uniwersytecie Lwowskim. Planował wyjechać na stałe do Krakowa, jednak w styczniu 1945 roku okazało się, że jest chory na raka płuc. Zmarł 31 stycznia 1945 roku.
Stefan Banach był wybitnym matematykiem, uznanym wykładowcą, autorem wielu prac naukowych i podręczników. W swojej pracy z 1922 roku podał pierwszą aksjomatyczną definicję przestrzeni nazwanych przez niego jako przestrzenie typu B, a nazwanych później przestrzeniami Banacha (espace de Banach, Banach space itd.). Dzięki temu jego nazwisko jest znane matematykom na całym świecie. Oczywiście miał więcej poważnych osiągnięć zawodowych, zwłaszcza z zakresu analizy funkcjonalnej.
