niedziela,
Jan Nowak-Jeziorański
„W życiu człowieka, jak w mikrokosmosie, odbijają się losy całego pokolenia”
-- Jan Nowak-Jeziorański
Urodził się 2 października 1914 roku w Berlinie jako Zdzisław Antoni Jeziorański. „Jan Nowak” był jednym z jego okupacyjnych pseudonimów. Ukończył Gimnazjum Państwowe im. Adama Mickiewicza w Warszawie oraz studia ekonomiczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pozostał na uczelni, od 1936 roku był starszym asystentem w katedrze ekonomiki.
Jako bombardier podchorąży artylerii walczył w kampanii wrześniowej. Dostał się do niemieckiej niewoli, jednak zdołał uciec z transportu i dotrzeć do Warszawy. Zaangażował się w działalność konspiracyjną. Uczestniczył w działaniach dywersyjno-propagandowych zwanych jako Akcja „N”, których celem było obniżenie morale żołnierzy niemieckich. Na zlecenie zwierzchników przez krótki czas podjął pracę w administracji niemieckiej, aby zdobyć dokumenty wykorzystane później przez konspiratorów.
W 1943 roku ochotniczo zgłosił się do służby jako kurier Armii Krajowej. Jego pierwsza misja to przekazanie poczty dla Poselstwa Polskiego w Sztokholmie. Po powrocie do okupowanego kraju otrzymał jeszcze trudniejsze zadanie – jako emisariusz miał dotrzeć do władz RP w Londynie. „Jan Nowak” spędził w Londynie trzy miesiące. Spotykał się nie tylko z przedstawicielami polskiego rządu, ale także władz brytyjskich, m.in. z Winstonem Churchillem. Złamana podczas próbnego skoku spadochronowego ręka opóźniła powrót do Polski.
Pod koniec lipca 1944 roku został przetransportowany do południowych Włoch. W nocy z 25 na 26 lipca znalazł się na pokładzie samolotu, który wystartował z bazy lotniczej w Brindisi w ramach operacji „Most III”. Samolot Dakota dostarczył na teren okupowanej Polski kurierów rządu RP na uchodźstwie. W drodze powrotnej zabrał zdobyte przez żołnierzy AK elementy rakietowego pocisku V2 oraz kolejnych kurierów polskiego podziemia.
„Strefy wpływów w Europie wielka trójka podzieliła już 2 listopada 1943 w Moskwie, a przypieczętowała w Teheranie. (…) Nie możemy liczyć na żadne masowe zrzuty sprzętu, a tym bardziej na desant Brygady Spadochronowej gen. Sosabowskiego. Akcja „Burza” nie będzie miała żadnego wpływu na decyzję aliantów, a dla opinii publicznej świata zachodniego będzie burzą w szklance wody. (…) Czeka nas tu okupacja sowiecka, utrata niepodległości. Rosjanie będą się tu rządzili jak chcą”
-- Jan Nowak-Jeziorański, narada dowództwa AK, 29 lipca 1944.
Jan Nowak-Jeziorański był ostatnim emisariuszem, który dotarł do Warszawy przed wybuchem powstania. Brał udział w walkach. W przeddzień kapitulacji z rozkazu komendanta Armii Krajowej generała Tadeusza Bora-Komorowskiego ruszył z kolejną misją do Londynu. Przewiózł najważniejsze materiały Komendy Głównej AK. Otrzymał wtedy przydomek „Kurier z Warszawy”. Po wojnie nie wrócił do opanowanej przez komunistów Polski.
W latach 1948–1951 pracował w Sekcji Polskiej brytyjskiej rozgłośni radiowej BBC. Informował zachodnie społeczeństwo o skali zbrodni hitlerowskich na terenie Polski. Pod koniec 1951 roku rozpoczął pracę w Radiu Wolna Europa. 3 maja 1952 w Monachium poprowadził pierwszą polską audycję. W czasach PRL Radio Wolna Europa było systematycznie zagłuszane przez komunistów, jednak mimo to audycje docierały do wielu polskich słuchaczy. Jeziorański kierował Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa do końca 1975 roku.
W 1976 emigrował do Stanów Zjednoczonych. Przez wiele lat działał w Kongresie Polonii Amerykańskiej. Był konsultantem Narodowej Rady Bezpieczeństwa USA za rządów Jimmy’ego Cartera i Ronalda Reagana. Dał się poznać jako wytrwały rzecznik spraw polskich, angażował się w pomoc dla polskiej opozycji demokratycznej. W późniejszych latach korzystając ze swoich wpływów w elitach władzy USA, wspierał proces przyjęcia Polski do NATO.
„W latach 80. Polska objawiła się światu jako mocarstwo ducha, bo nie mając żadnej innej siły poza mocą własnego ducha, umiała bez przelewu krwi i gwałtu nie tylko sama się wyzwolić, ale przykładem swej odwagi pokazać drogę innym”
-- Jan Nowak-Jeziorański
W sierpniu 1989 roku na zaproszenie Lecha Wałęsy po raz pierwszy po wojnie przyjechał do kraju. Później regularnie odwiedzał ojczyznę. W lipcu 2002 roku zdecydował się na powrót do kraju. Zamieszkał w Warszawie. Aktywnie brał udział w życiu politycznym kraju. Zmarł 20 stycznia 2005 roku w Warszawie.
