poniedziałek,
Bronisław Kowalczewski
Bronisław Jan Kowalczewski urodził się 16 maja 1896 roku w Zgierzu. Jego ojciec był dyrektorem gimnazjum. Bronisław miał pięcioro rodzeństwa. W 1905 roku jego rodzina przeprowadziła się do Kielc. Jako dziewiętnastolatek, w 1915 roku, wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1916 roku rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Politechniki Warszawskiej. Równolegle w ramach POW ukończył kursy podoficerski i oficerski. Został komendantem powiatowym POW w Węgrowie. Jesienią 1918 roku brał udział w rozbrajaniu Niemców. Przerwał studia i ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego. Służył w 22 Pułku Piechoty. Uczestniczył w walkach z bolszewikami. Za swoje zasługi otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari oraz trzykrotnie Krzyż Walecznych.
Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej jako porucznik pozostał w wojsku, początkowo w macierzystej jednostce. Od 1924 roku kierował referatem w Biurze Historycznym Sztabu Generalnego w Warszawie. W 1926 roku już jako kapitan, został słuchaczem Kursu Normalnego w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Po jego ukończeniu otrzymał dyplom naukowy oficera Sztabu Generalnego i objął stanowisko szefa Wydziału Operacyjno-Wyszkoleniowego Dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza w Warszawie. W 1931 roku został oficerem Oddziału II Sztabu Generalnego w Warszawie, komórki zajmującej się wywiadem. W tym samym roku otrzymał awans do stopnia majora. Rok później został współpracownikiem Generalnego Inspektora Armii generała dywizji Edwarda Śmigłego-Rydza. W 1939 roku jako podpułkownik służył w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych.
Po wybuchu drugiej wojny światowej został przeniesiony do Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego na stanowisko oficera do zleceń Naczelnego Wodza. Trzeciego dnia wojny objął dowództwo Podgrupy „Radom” w składzie Grupy „Kielce”. Brał udział w ciężkich walkach w okolicach Kielc. 6 września przejął obowiązki dowódcy Grupy „Kielce”. Uczestniczył w bitwie pod Iłżą, gdzie jego żołnierze zostali okrążeni. W obliczu klęski i zgodnie z rozkazem przełożonych 9 września podzielił swoje oddziały na małe grupy i wydał rozkaz przebijania się na własną rękę. Zdołał przedostać się na Węgry, gdzie został internowany.
Otrzymał imienny rozkaz przedostania się do Francji. We Francji dowodził 5. Małopolskim Pułkiem Strzelców Pieszych. Podczas kampanii francuskiej jego jednostka osłaniała wycofujących się Francuzów. Mimo protestów Polaków pułk Kowalczewskiego otrzymał zadanie obrony długiego, liczącego 80 kilometrów odcinka. Polscy żołnierze bez wsparcia artylerii i broni przeciwpancernej oraz pozbawieni łączności nie mieli szans w starciu z niemieckimi pancernymi zagonami. Podpułkownik Kowalczewski stwierdził, że znalazł się w warunkach gorszych niż w Polsce. Mimo wielkiego poświęcenia i waleczności polskiego oddziału po ciężkiej walce wraz z 250 żołnierzami trafił do niewoli.
W obozie jenieckim nie przyjął postawy bezczynnego oczekiwania na koniec wojny. Od początku włączył się w działalność jenieckiego ruchu oporu i został jednym z jego przywódców. Zorganizował nieudaną próbę ucieczki przez tunel podziemny dwudziestu oficerów z Oflagu XII A w miejscowości Hadamar pod Limburgiem. Po schwytaniu został karnie umieszczony w specjalnym Oflagu IV C Colditz w Saksonii. Był reprezentantem Polaków w Międzynarodowej Radzie Ucieczkowej. Z ramienia Armii Krajowej był tajnym komendantem obozu.
Po kolejnej próbie ucieczki trafił do Oflagu VI B Dössel. Prowadził tam podobną działalność. Koordynował prace nad budową tunelu podziemnego, którym 19 września 1943 roku uciekło 47 jeńców. Niemcy złapali i zamordowali 37 spośród nich. Podczas śledztwa prowadzonego przez gestapo wykryto grupę kierowniczą ucieczki. Podpułkownik Bronisław Kowalczewski, major Stefan Pronaszko oraz kapitan Władysław Wasilewski wbrew międzynarodowemu prawu jenieckiemu zostali wydani gestapo. Przeszli brutalne przesłuchania, po których w październiku 1943 roku zostali przewiezieni do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Buchenwald i zgładzeni.
Bronisław Kowalczewski pośmiertnie otrzymał awans do stopnia pułkownika. Za kampanię w 1940 roku władze francuskie odznaczyły go Krzyżem Kawalerskim Orderu Legii Honorowej oraz Krzyżem Wojennym.
