czwartek,
Traktat ryski
30 kwietnia 1921 roku wszedł w życie kończący wojnę polsko-bolszewicką traktat ryski.
W lutym 1919 roku rozpoczęła się wojna polsko-bolszewicka. Kiedy przegrana w pierwszej wojnie światowej armia niemiecka zaczęła opuszczać opanowane przez siebie tereny na wschodzie, natychmiast były one przejmowane przez bolszewickie oddziały kierujące się na zachód. Odradzająca się po 123 latach niewoli Polska znalazła się w śmiertelnym niebezpieczeństwie i musiała stanąć w obronie swojej niepodległości. Najważniejsze epizody w wojnie polsko-bolszewickiej to: wyprawa kijowska, Bitwa Warszawska, kontruderzenie znad Wieprza, bitwa pod Komarowem i bitwa nad Niemnem. Po Bitwie Warszawskiej szala zwycięstwa zdecydowanie przechyliła się na polską stronę.
Rokowania polsko-sowieckie na temat zakończenia działań zbrojnych rozpoczęły się latem 1920 roku w Mińsku. Pod koniec września areną rozmów stała się Ryga. Po Bitwie Warszawskiej i kampanii niemeńskiej Rzeczpospolita miała znacznie silniejszą pozycję w negocjacjach. Już na początku rokowań uznano utworzoną przez Sowietów Ukraińską Socjalistyczną Republikę Radziecką. Było to sprzeczne z umową sojuszniczą zawartą z Ukraińcami w 1920 roku, jednak Polska była zbyt słaba, aby samodzielnie walczyć o niepodległość Ukrainy. Priorytetową sprawą było ustalenie miejsca przebiegu granicy. Polacy odzyskali ziemie należące do Rzeczypospolitej przed rozbiorami. Ustalona w rokowaniach granica została wytyczona wzdłuż linii II rozbioru z 1793 roku, z pewnym naddatkiem na korzyść Polski w postaci części Wołynia i Polesia. Państwa zachodnie nieprzychylnie przyjęły kształt polskiej granicy wschodniej.
Jednym z postanowień traktatu pokojowego była wypłata rekompensaty dla Polski za wkład w budowanie gospodarki rosyjskiej w okresie rozbiorów. Pod różnymi pretekstami strona sowiecka nigdy nie uregulowała tego rachunku. Ludność polska zamieszkująca tereny kontrolowane przez bolszewików mogła w ciągu roku podjąć decyzję wyjeździe do Polski. Dotyczyło to także potomków zesłańców. Wykonanie tych postanowień było blokowane przez władze sowieckie i w efekcie wielu Polaków nie miało możliwości wyjazdu do ojczystego kraju.
Traktat ryski stanowił kres koncepcji federacyjnej Józefa Piłsudskiego. W 1921 roku Polska była w fatalnej sytuacji gospodarczej i nie mogła kontynuować wojny. Jak pokazały późniejsze wydarzenia, dla Sowietów było to jedynie wymuszone tymczasowe zawieszenie ekspansji na Europę.
