Przeglądasz zaktualizowaną wersję artykułu.

sobota, 2022-01-08

Czternaście punktów Wilsona

8 stycznia 1918 roku w orędziu do Kongresu amerykański prezydent przedstawił program pokojowy, którego trzynasty punkt mówił o utworzeniu niepodległego państwa polskiego. 5 października 1918 roku warunki te zostały uznane za podstawę rokowań przez kanclerza Rzeszy, co doprowadziło do rozejmu.

„Przyjaźń jest jedynym cementem, który może spoić świat”

— Thomas Woodrow Wilson.

Kiedy Stany Zjednoczone w 1917 roku przystąpiły do wojny w Europie, szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę ententy. 8 stycznia 1918 roku w orędziu do Kongresu amerykański prezydent Thomas Woodrow Wilson przedstawił program pokojowy nazywany jako „Czternaście punktów Wilsona”. Trzynasty punkt mówił o utworzeniu niepodległego państwa polskiego. Prezydent Wilson za swoją działalność na rzecz pokoju otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę jego imieniem nazwano jeden z warszawskich placów.

1. Porozumienia pokojowe będą jawnie zawierane, nie będzie już porozumień tajnych. Dyplomacja ma działać jawnie i publicznie.
2. Całkowita wolność żeglugi na morzach, poza wodami terytorialnymi, zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny, poza przypadkami, kiedy morza te będą zamknięte całkowicie lub częściowo przez działania międzynarodowe, mające na celu wykonanie międzynarodowych porozumień.
3. Zniesienie barier gospodarczych i ustalenie warunków handlu równych dla wszystkich narodów akceptujących pokój i stowarzyszonych dla jego utrzymania.
4. Wzajemna wymiana wystarczających gwarancji, tak aby zbrojenia narodowe zostały zredukowane do minimum.
5. Rozstrzygnięcie sporów kolonialnych w atmosferze swobodnej, otwartej i całkowicie bezstronnej, ale przestrzegając zasady, że interesy ludności zainteresowanej mają równą wagę co interesy Rządów.
6. Ewakuacja wszystkich rosyjskich terytoriów i uregulowanie stosunków z Rosją, Rosja ma prawo do samookreślenia swojego ustroju politycznego.
7. Belgia musi być ewakuowana i stać się w pełni suwerennym krajem.
8. Terytorium francuskie zostanie uwolnione i odbudowane. Alzacja i Lotaryngia mają powrócić do Francji.
9. Korekta granicy włoskiej, wzdłuż linii narodowościowej.
10. Stworzenie możliwości autonomicznego rozwoju narodom Austro-Węgier.
11. Rumunia, Serbia i Czarnogóra odzyskają utracone w czasie wojny terytoria, Serbii zostanie przyznany wolny dostęp do morza, stosunki między różnymi państwami bałkańskimi muszą być oparte na przyjacielskich porozumieniach, uwzględniających linie podziału wspólnot i narodowości.
12. Ludności tureckiej Imperium Osmańskiego zapewniona zostanie suwerenność i bezpieczeństwo, innym narodom zamieszkującym Imperium przysługuje prawo do bezpieczeństwa i rozwoju, oraz autonomia. Dardanele zostaną otwarte dla okrętów i statków handlowych, zabezpieczone gwarancją międzynarodową.
13. Stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą, integralność terytoriów tego państwa powinna być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową.
14. Stworzenie Ligi Narodów, której celem będzie zapewnienie gwarancji niepodległości politycznej oraz integralności terytorialnej wszystkich państw.