niedziela,
Walki o Przemyśl w 1918 roku
Pod koniec października 1918 roku minister wojny Austro-Węgier mianował generała Stanisława Puchalskiego komendantem wojskowym Przemyśla. Koniec monarchii austro-węgierskiej wdawał się już nieunikniony, Polacy liczyli na odrodzenie niepodległej Polski. 30 października do Lwowa przybyli przedstawiciele Rady Regencyjnej i nominowali Stanisława Puchalskiego dowódcą Wojska Polskiego w Galicji. Jego szefem sztabu został pułkownik Władysław Sikorski. Tego samego dnia grupa Ukraińców z oddziałów austro-węgierskich postanowiła uprzedzić Polaków i opanowała koszary w Żurawicy. Żołnierze, którzy nie byli Ukraińcami, zostali internowani.
Generał Puchalski zagroził buntownikom interwencją innych oddziałów austriackich i trudną sytuację udało się opanować. 1 listopada na wieść o walkach we Lwowie i buncie w Żurawicy przemyskie oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej przeprowadziły mobilizację swoich ludzi. Polacy zaczęli przejmować miasto. Żołnierze armii Austro-Węgier zostali rozbrojeni i zorganizowany sposób odesłani pociągami do swoich krajów. Do jednostek POW dołączali się ochotnicy, głównie młodzież. Po południu w rękach Polaków znajdował się cały Przemyśl. Wobec ich znacznej przewagi Ukraińcy nie próbowali podejmować walki.
Tego dnia w Przemyślu znalazła się delegacja Polskiej Komisji Likwidacyjnej, która nie dała rady przedostać się do Lwowa. Jej przedstawiciele wzięli udział w wieczornych rokowaniach polsko-ukraińskich. 2 listopada podpisano mowę, na mocy której władzę w mieście przejęła komisja polsko-żydowsko-ukraińska, a ładu i porządku miała strzec polsko-ukraińsko-żydowska milicja.
Jak się okazało, Ukraińcy nie mieli zamiaru rezygnować ze zbrojnego zajęcia Przemyśla. W okolicznych wsiach zorganizowali grupy ochotników i w nocy z 3 na 4 listopada przystąpili do działania. W wyniku ich akcji Ukraińcy opanowali prawobrzeżną część Przemyśla i internowali większość polskich oficerów. Zlekceważyli polecenie wysadzenia mostów na Sanie wydane przez Ukraiński Generalny Komisariat Wojskowy, co później miało wpływ na przebieg wojny polsko-ukraińskiej.
W lewobrzeżnej części miasta, Polacy pod dowództwem księdza Józefa Panasia nie zamierzali się poddawać. Dołączył do nich pułkownik Sikorski, który zdołał uniknąć pojmania przez Ukraińców. Internowany generał Puchalski nic nie wiedząc o polskich ośrodkach oporu, podpisał rozkaz wycofania się z miasta dla jednostek polskich. Polskie grupy z lewej części miasta nie wykonały tego polecenia. Pomimo prowadzonych walk dwie strony zdołały przeprowadzić rokowania i jeszcze 4 listopada podpisano rozejm. W ramach wymiany jeńców Ukraińcy zwolnili polskich oficerów.
Generał Bolesław Roja w Krakowie organizował polską odsiecz dla Lwowa. Jej przednią strażą była grupa „San” pod dowództwem majora Juliana Stachiewicza. Liczyła ona czterystu żołnierzy wspieranych przez cztery działa. W formacji tej służył plutonowy Henryk Dobrzański, późniejszy słynny major Hubal. 10 listopada żołnierze majora Stachlewicza dotarli do Przemyśla. Chwilę wcześniej w Żurawicy pojawił się polski pociąg pancerny „Śmiały”. Ukraińcy odrzucili polskie ultimatum, żądające bezwarunkowego oddania miasta.
11 listopada rozpoczął poprzedzony przygotowaniem artyleryjskim się szturm. Atak piechoty miał wspierać pociąg pancerny. Ukraińcy wypuścili rozpędzoną lokomotywę próbującą zderzyć się ze „Śmiałym”, jednak Polacy zdołali uniknąć kolizji poprzez zmianę toru. Druga wypuszczona jako taran lokomotywa wykoleiła się przed mostem. Polski pociąg pancerny osłaniając piechotę, przejechał most. Z powodu rozkręconych torów nie mógł jechać dalej, jednak nadal prowadził ogień. Część polskich sił przeprawiła się przez brody. Do wieczora Polacy opanowali prawie całe miasto. 12 listopada siły ukraińskie wycofały się w kierunku Chyrowa.
