poniedziałek,
Traktat w Radnot
6 grudnia 1656 roku w siedmiogrodzkim Radnot podpisano traktat, który nosił znamiona rozbioru Polski.
W czasie wojny polsko-szwedzkiej (1655–1660) nazywanej potopem szwedzkim, w 1656 roku król Szwecji Karol X Gustaw zdał sobie sprawę, że nie może samodzielnie opanować Rzeczypospolitej i zaczął szukać sojuszników. 20 listopada podpisał z elektorem brandenburskim traktat w Labiawie. Kolejny sojusz zawarł z księciem Siedmiogrodu Jerzym II Rakoczym, umowę podpisano w Radnot 6 grudnia 1656 roku. Traktat dotyczył nie tylko sojuszu szwedzko-siedmiogrodzkiego, ale dodatkowo przewidywał rozbiór Rzeczypospolitej. Dokument uwzględniał interesy elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma, Bogusława Radziwiłła oraz przywódcy powstania kozackiego Bohdana Chmielnickiego. Przewidziano następujący podział terenów Rzeczypospolitej:
- Karol X Gustaw – Prusy Królewskie, Kujawy, północne Mazowsze, Żmudź, powiaty kowieński, wołkowyski, upicki, brasławski, część województw połockiego i witebskiego wzdłuż Dźwiny, Inflanty polskie i Kurlandię,
- Fryderyk Wilhelm Hohenzollern – województwa łęczyckie, kaliskie, poznańskie i sieradzkie wraz z ziemią wieluńską,
- Jerzy II Rakoczy – pozostałe ziemie Rzeczypospolitej m.in. cześć Mazowsza i Małopolski,
- Bogusław Radziwiłł – województwo nowogródzkie (w 20% stanowiące już wcześniej własność Radziwiłła) i prawa do dziedzicznych posiadłości radziwiłłowskich,
- Bohdan Chmielnicki – decyzję co do przekazania mu terytoriów odłożono na później, w rozmowach nie brał udziału żaden jego przedstawiciel.
Planów nakreślonych w Radnot nie zrealizowano wobec wybuchu wojny duńsko-szwedzkiej i klęski wyprawy Rakoczego.
Na początku 1657 roku od południa w granice Polski wtargnęła potężna armia siedmiogrodzka licząca 25 tysięcy żołnierzy. W marszu przez Polskę wojska Rakoczego spaliły i zrabowały wiele miejscowości. W kwietniu pod Ćmielowem połączyła się z oddziałami szwedzkiego króla Karola X Gustawa. Połączone wojska zdobywały kolejne miasta, m.in. Lublin, Mińsk Mazowiecki i Brześć Litewski. Sytuacja Polaków wydawała się beznadziejna, sukcesy Szwedów z niepokojem obserwowali Duńczycy. Wiedzieli, że następnym obiektem agresji będzie Dania i postanowili wykorzystać zaangażowanie Karola Gustawa w Polsce. Szwedzki król na wieść o planowanym duńskim ataku 20 maja 1657 roku przekazał dowództwo Gustafowi Ottonowi Stenbockowi i z częścią wojsk ruszył na północ.
17 czerwca Rakoczy wraz ze Szwedami zajął Warszawę. Po czterech dniach za Karolem Gustawem podążyła reszta szwedzkich oddziałów i książę Siedmiogrodu pozostał sam, armia siedmiogrodzka rozpoczęła odwrót. Ścigał ją Stefan Czarniecki z dziesięcioma tysiącami żołnierzy. 11 lipca pod Magierowem Czarniecki rozbił tylną straż wojsk siedmiogrodzkich. 16 lipca do jego oddziałów dołączyły wojska hetmanów koronnych wielkiego Stanisława Rewery Potockiego i polnego Jerzego Sebastiana Lubomirskiego.
20 lipca pod Czarnym Ostrowem Polacy ponownie dopadli armię siedmiogrodzką. Pokonany w walce Rakoczy porzucił tabory i z resztkami swoich żołnierzy ruszył do Międzyborza, zgłosił chęć kapitulacji. 23 lipca 1657 roku zawarto układ pokojowy, na mocy którego Rakoczy zobowiązał się zerwać sojusz ze Szwecją, wyprowadzić swoją armię z Polski oraz zapłacić Rzeczypospolitej reparacje wojenne w wysokości 1,2 mln złotych. Dodatkowo miał wypłacić milion złotych polskim żołnierzom oraz dwa miliony ich dowódcom.
Porozumienie nie ocaliło armii siedmiogrodzkiej przed zagładą. Do Polski zbliżała się z pomocą armia tatarska. Rakoczy napotkał ją w drodze powrotnej. Tatarzy nie respektowali układu z 23 lipca i bez wahania zaatakowali. Po kilku dniach walk armia siedmiogrodzka przestała istnieć, w jasyr poszło 11 tysięcy Węgrów i Mołdawian. Rakoczy zdołał umknąć, jednak wkrótce na osłabiony Siedmiogród uderzyli Turcy i książę stracił wpływy w Mołdawii. Jerzy II Rakoczy zmarł w 1660 roku ciężko raniony w walkach o tron siedmiogrodzki.
