piątek,
1938: Wojna na znaczki
7 stycznia 1939 roku władze Wolnego Miasta Gdańska wydały tzw. odwetową serię znaczków pocztowych. Władysław Jagiełło ponad 500 lat po śmierci odegrał pewną rolę w „filatelistycznym” konflikcie polsko-niemieckim.
W 1938 roku w Polsce obchodzono 20. rocznicę odzyskania niepodległości. Z tej okazji Ministerstwo Poczt i Telegrafów postanowiło wydać serię znaczków o tematyce związanej z historią kraju. Ogłoszono otwarty konkurs na projekty znaczków, jego zwycięzcą został Wacław Boratyński z projektem „Bitwa pod Grunwaldem”. Wybrana praca przedstawiała Władysława Jagiełłę na koniu ponad pokonanym Krzyżakiem. Dzieło polskiego grafika zostało oprotestowane przez ambasadę niemiecką jeszcze zanim trafiło do druku.
Sprzeciw został uznany, Boratyński wykonał nowy projekt. Do obiegu trafił znaczek, na którym znalazł się Władysław Jagiełło w towarzystwie żony Jadwigi oraz rektor Akademii Krakowskiej podczas aktu darowizny na odnowienie uniwersytetu [A]. Także tym razem Niemcy wystosowali do władz polskich oficjalny protest z żądaniem wycofania znaczka. Zadecydował o tym detal – u stóp królewskiej pary umieszczono dwa miecze, krzyżacki płaszcz i hełm, te rekwizyty stanowią symbol zwycięstwa nad zakonem krzyżackim.
W tym samym okresie, w listopadzie 1938 roku, wydano serię znaczków dla Poczty Polskiej w Gdańsku. Na znaczkach znajdował się fragment portu gdańskiego z Żurawiem, na pierwszym planie przedstawiono polskich szlachciców sprzedających zboże kupcowi gdańskiemu [C]. Znaczki zawierały standardowy napis „Poczta Polska. Port Gdańsk”. Autorem projektu był ponownie Wacław Boratyński. Seria zawierała cztery znaczki różniące się kolorem i nominałem oraz była przeznaczona wyłącznie dla Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsk. Przedstawiciele senatu gdańskiego dopatrzyli się akcentów antyniemieckich i oficjalnie zażądali wycofania znaczków. Rząd polski protest odrzucił.
7 stycznia 1939 roku władze Wolnego Miasta Gdańska odpowiedziały znaczkami z tzw. serii „odwetowej”. Najbardziej antypolską wymowę miał znaczek przedstawiający klęskę Stefana Batorego pod Wisłoujściem w 1577 roku.
Prawdopodobnie dla ocieplenia stosunków polsko-niemieckich w marcu 1939 roku na znaczku z Władysławem Jagiełło kontrowersyjny fragment zastąpiono zdobnym ornamentem z tarczą z orłem (herb Polski) i pogonią (herb Litwy) oraz liliami andegaweńskimi (herb królowej Jadwigi) [B]. 30 czerwca 1939 roku Wolne Miasto wycofało serię „odwetową”.
Wacław Boratyński
Wacław Boratyński urodził się 28 sierpnia 1908 roku. Ukończył Państwową Szkołę Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie. Był cenionym twórcą grafiki użytkowej w międzywojennej Polsce. W latach 1938-1939 zaprojektował 24 polskie znaczki, m.in. 11 znaczków (z 13) serii „20. rocznica odzyskania niepodległości”. Brał udział w kampanii wrześniowej. Zmarł 25 września 1939 roku w wyniku odniesionych ran podczas obrony Lwowa.
Seria znaczków „20. rocznica odzyskania niepodległości”
Seria znaczków wydana w 1938 roku jest bardzo ceniona przez filatelistów. Jej nieoficjalna nazwa to „seria historyczna”. Opis poszczególnych znaczków:
- Bolesław Chrobry w roku 1000 wita w Gnieźnie cesarza niemieckiego Ottona, w tle symboliczna postać św. Wojciecha;
- Kazimierz Wielki i jego goście (obcy monarchowie) witani przez Mikołaja Wierzynka;
- Władysław Jagiełło i królowa Jadwiga oraz rektor Akademii Krakowskiej podczas aktu darowizny na odnowienie uniwersytetu;
- Kazimierz Jagiellończyk, w tle mapa Polski z zarysem granic od Bałtyku po Morze Czarne;
- Zygmunt August podczas zaprzysiężenia unii Polski i Litwy w 1569 roku;
- Stefan Batory nadaje szlachectwo chłopu Kacprowi Wielochowi za męstwo okazane podczas walki;
- Stanisław Żółkiewski i Jan Karol Chodkiewicz;
- wjazd Jana III Sobieskiego do Wiednia;
- Konstytucja 3 Maja;
- Jan Henryk Dąbrowski, Tadeusz Kościuszko i Józef Poniatowski;
- scena z powstania listopadowego;
- Romuald Traugutt, dyktator powstania styczniowego;
- Józef Piłsudski.
