Przeglądasz zaktualizowaną wersję artykułu.
środa,
Tomasz Zan
21 września 1902 roku urodził się Tomasz Zan – uczestnik walk o Kresy z Litwinami i Sowietami, obrońca Polski w 1939 roku, żołnierz Armii Krajowej. Był prawnukiem Tomasza Zana – poety, współzałożyciela Towarzystwa Filomatów, przyjaciela Adama Mickiewicza.
Tomasz Zan w latach szkolnych działał w drużynie skautów. Jako szesnastolatek ochotniczo wstąpił do korpusu generała Józefa Dowbor-Muśnickiego. Brał udział w obronie Wilna w 1918 roku. W 1919 roku dołączył do Polskiej Organizacji Wojskowej, w której szeregach uczestniczył w walkach dywersyjnych w rejonie Sejn. Mimo zaangażowania w działalność POW, jako osiemnastolatek zdał maturę. Internowany przez Litwinów w 1920 roku zdołał uciec z obozu w Kozłowej Rudzie. Przedostał się do Warszawy. W lipcu tego roku jako ochotnik został żołnierzem 211 Pułku Ułanów Jerzego Dąbrowskiego. Podczas wojny z bolszewikami był dwukrotnie ranny.
W 1922 roku odszedł z wojska i rozpoczął studia. Uczył się na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie oraz na Uniwersytecie w Poznaniu. W 1926 roku zdobył dyplom inżyniera rolnika. Był oficerem rezerwy w 4 pułku Ułanów Zaniemeńskich w stopniu porucznika. Wziął udział w kampanii wrześniowej. Po sowieckiej agresji służył jako oficer dyspozycyjny wywiadu wojskowego na kraje bałtyckie. Pod koniec 1939 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Za swoją działalność został zatrzymany przez policję litewską i trafił do obozu koncentracyjnego w Drymitriawie. Został zwolniony przed przyłączeniem Litwy do ZSRR.
W lipcu 1941 roku przedostał się do Warszawy. Został powołany na szefa Ośrodka II północno-wschodniego wywiadu ofensywnego Związku Walki Zbrojnej. Od sierpnia 1942 roku, już jako żołnierz Armii Krajowej, był szefem oddziału dyspozycyjnego Kedywu „Sęk-Motor”. W lipcu 1943 został szefem „Startu III” – komórki znajdującej się w składzie struktur zajmujących się m.in. dostarczaniem uzbrojenia, wyposażenia medycznego, lekarstw, mundurów, ciepłej odzieży i butów dla oddziałów partyzanckich z okręgów AK na Kresach. „Start III” zajmował się zaopatrywaniem Okręgu Nowogródzkiego AK. W znajdującym się pod okupacją kraju nie było to zadanie łatwe. Pod kierownictwem Tomasza Zana przeprowadzono wiele brawurowych akcji logistycznych.
Jako szef sztabu 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK wziął udział w Akcji Burza. Został internowany przez Sowietów i trafił do obozu w okolicach Riazania. Na początku 1946 roku wrócił do Polski. W 1951 roku został aresztowany przez komunistyczne władze, podczas trzyletniego śledztwa był więziony w areszcie przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Tomasz Zan zmarł 11 maja 1989 roku w Warszawie.
