środa,
Tadeusz Tański
Tadeusz Tański urodził się 11 marca 1892 roku, jego ojcem był polski pionier szybownictwa Czesław Tański. Studiował w paryskiej Szkole Elektrycznej. Bezpośrednio po studiach projektował sprężarki i silniki lotnicze dla firm francuskich i brytyjskich. W 1916 roku zbudował największy na świecie dwunastocylindrowy silnik do wodnopłatowców. Dwa lata później według jego projektu powstał silnik gwiazdowy do napędu lekkich samolotów.
W 1919 roku Tański powrócił do Polski i podjął pracę w Sekcji Samochodowej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Trwała wtedy wojna polsko-bolszewicka. Inżynier Tański z własnej inicjatywy na podstawie podwozia popularnego w tamtych latach samochodu Ford T zaprojektował pojazd pancerny, który nazwał jako Ford FT-B. Wobec sytuacji na froncie już w dniu prezentacji projektu wydano rozkaz budowy prototypu. Był to pierwszy powtarzalnie produkowany polski samochód pancerny. Pojazdy Ford FT-B brały udział w walkach z bolszewikami.
Od 1922 roku pracował w Centralnych Warsztatach Samochodowych. Stał się głównym konstruktorem pierwszych samochodów według całkowicie polskiego projektu. Miały one wiele nowatorskich rozwiązań konstrukcyjnych i technicznych. Unikalne na skalę światową rozwiązania zastosowano w samochodzie osobowym CWS T-1. W całej konstrukcji, a także silniku, występował tylko jeden rozmiar połączeń gwintowych M10, jedynym wyjątkiem był gwint świecowy. Pojazd można było całkowicie rozłożyć za pomocą jednego klucza płaskiego i wkrętaka. Rozrząd, jak i skrzynia biegów składały się z zestawu jednakowych kół zębatych. Do dziś nikt nie stworzył takiej niezwykłej konstrukcji, dlatego samochód Tańskiego uważany jest za arcydzieło inżynierii. Dodatkowo CWS T-1 wyposażono w wiele nowatorskich dodatków, np. czujnik wyłączający zapłon w przypadku niedostatecznej ilości oleju w układzie smarowania.
Z uwagi na zrujnowany po wojnie przemysł w odradzającej się po latach niewoli Polsce uruchomienie produkcji sprawiało wiele problemów, jednak talent i entuzjazm zdolnych inżynierów pozwolił przezwyciężyć wszystkie trudności. Pierwszy egzemplarz pojazdu nabył prezydent Ignacy Mościcki. Z uwagi na wykazaną w testach trwałość konstrukcji i łatwość prowadzenia napraw samochód CWS T-1 w zmodyfikowanej wersji trafił do Wojska Polskiego. Kolejne zaprojektowane przez Tańskiego samochody posiadały podobne rozwiązania i były udanymi konstrukcjami.
W 1931 roku nad polskimi konstruktorami z branży motoryzacyjnej zawisły czarne chmury, we wrześniu polski rząd podpisał umowę licencyjną z włoską firmą FIAT na produkcję samochodu Fiat 508 zwanego Polskim Fiatem 508. Jeden z jej punktów zobowiązywał Polaków do natychmiastowego zaprzestania produkcji konkurencyjnych samochodów. Mimo że często pojazdy CWS w bezpośrednich testach wypadały zdecydowanie lepiej, ich produkcja została wstrzymana.
Tański był człowiekiem niepokornym, łatwo wdawał się w konflikty z przełożonymi, przez co miał problem ze znalezieniem stałej pracy. Kiedy brakowało mu pieniędzy, startował w konkursach na opracowanie różnych konstrukcji inżynierskich. Najbardziej znaną historią z tego okresu był konkurs na dwucylindrowy silnik do napędu prądnicy radiostacji polowej. Dy rywalizacji stanęły uznane światowe firmy, m.in. amerykańska wytwórnia lotnicza Douglas. Tański swój silnik opracował w pośpiechu, oczywiście zastosował jeden rodzaj śrubek i nakrętek. Konkursowy prototyp był gotowy 24 godziny przed upłynięciem terminu zgłoszeń. Podczas konkursu badano niezawodność konstrukcji. Jednocześnie włączono wszystkie silniki. Silnik amerykańskiego potentata stanął po 400 godzinach. Dzieło Tańskiego wyłączyła komisja konkursowa po tysiącu godzinach nieprzerwanej pracy. Do dorobku genialnego polskiego inżyniera należy doliczyć wiele drobniejszych konstrukcji tworzonych dla rodziny i znajomych, np. urządzenie do automatycznego wywoływania zdjęć – prezent dla żony.
Podczas okupacji niemieckiej Tański został aresztowany 3 lipca 1940 roku w ramach Akcji AB (Außerordentliche Befriedungsaktion). Trafił do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. Nie przyjął oferty pracy w niemieckim przemyśle zbrojeniowym. Został zamordowany przez hitlerowców 23 marca 1941 roku.
