czwartek,
Zamach na Gabriela Narutowicza
Gabriel Narutowicz urodził się w marcu 1865 roku w Telszach na Żmudzi w rodzinie ziemiańskiej. Jego ojciec za udział w powstaniu styczniowym trafił na dwanaście miesięcy do więzienia, zmarł rok po narodzinach syna. Gabriel Narutowicz ukończył gimnazjum w Lipawie na Łotwie i rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu w Petersburgu, jednak choroba zmusiła go do przerwania nauki. W latach 1887–1891 studiował na Politechnice w Zurychu, w tym okresie pomagał Polakom ściganym przez carat, za co władze zaborcy wydały zakaz jego aresztowania.
Nie mogąc wrócić do kraju, przyjął obywatelstwo szwajcarskie i podjął pracę jako inżynier. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę na zaproszenie polskiego rządu przyjechał do kraju i włączył się w dzieło odbudowy kraju. Był ministrem w kilku rządach. Po uformowaniu się granic sytuacja państwa polskiego zaczęła się stabilizować. W 1921 roku uchwalono Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej (konstytucja marcowa). Ustawa zasadnicza określała m.in. zasady wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej. W 1922 roku Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” zaproponowało Gabrielowi Narutowiczowi start w wyborach prezydenckich. Był tym bardzo zaskoczony i chciał odmówić, jednak ostatecznie przyjął propozycję.
9 grudnia 1922 roku przeprowadzono pierwsze wybory prezydenckie w Polsce. Zgodnie z obowiązującym prawem miały one charakter pośredni, wyboru dokonywali zasiadający w Sejmie posłowie. O urząd prezydenta ubiegało się pięciu kandydatów: Ignacy Daszyński, Stanisław Wojciechowski, Jan Baudouin de Courtenay, Gabriel Narutowicz i Maurycy Zamoyski. Największe szanse dawano popieranemu przez Prawicę Maurycemu Zamoyskiemu. Po przeprowadzeniu głosowania wyniki okazały się sporym zaskoczeniem. Zamoyski z wynikiem 41,04% głosów nie osiągnął wymaganej bezwzględnej większości głosów i prezydenta nie wybrano. Aby dokonać skutecznego wyboru, głosowano jeszcze cztery razy. Po każdej turze odpadał kandydat, który uzyskał najmniej głosów. W czterech pierwszych głosowaniach Maurycy Zamoyski osiągał stabilny wynik w przedziale 41-42% głosów. Jego ostatnim rywalem był Gabriel Narutowicz, którego poparcie rosło z każdym głosowaniem, odpowiednio: 11,46%; 27,81%; 29,21% i 31,67%.
W ostatniej turze większą ilość głosów osiągnął Gabriel Narutowicz (56,01% głosów) i to on wygrał pierwsze wybory prezydenckie. Porażka była bardzo bolesnym zaskoczeniem dla prawicy. O wyniku zdecydowały głosy Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”. „Piast” był politycznie zbliżony do endecji, jednak jego członkowie nie chcieli poprzeć wielkiego posiadacza ziemskiego, jakim był hrabia Maurycy Zamoyski. Prezydent został zaprzysiężony 11 grudnia. W tym czasie miało miejsce wiele protestów, ulicznych demonstracji i skandali. Nagonka na prezydenta miała tragiczny finał, 16 grudnia fanatyczny zwolennik prawicy Eligiusz Niewiadomski w warszawskiej galerii Zachęta. Tragiczna śmierć prezydenta wywołała szok i oburzenie społeczeństwa. Prawica podzieliła się na dwa obozy, część środowiska uważała Niewiadomskiego za bohatera i męczennika, pozostali czuli się moralnie odpowiedzialni za zabójstwo prezydenta. Do ponownych wyborów prezydenckich doszło 22 grudnia. Nowym prezydentem został Stanisław Wojciechowski popierany przez PSL „Piast”.
