wtorek,
Antoni Heda „Szary”
Antoni Heda urodził się 11 października 1916 roku w Małomierzycach na północnym krańcu Wyżyny Kieleckiej. Jego rodzice byli rolnikami. Miał ośmioro rodzeństwa. W 1936 roku ukończył Kolejową Szkołę Techniczną w Radomiu i podjął pracę w Fabryce Zbrojeniowej w Starachowicach. W czasie rocznej służby wojskowej ukończył szkołę podchorążych. W czasie kampanii wrześniowej walczył w szeregach 12. Dywizji Piechoty.
Od początku okupacji niemieckiej udzielał się w konspiracji. Na początku 1940 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Latem 1940 roku na prośbę swojego kuzyna zgodził się mu pomóc w odszukaniu żony i syna. Obaj wyruszyli do sowieckiej strefy okupacyjnej. Podczas próby przekroczenia granicy zostali zatrzymani. Uwięziono ich w Twierdzy Brzeskiej. Po trwającym prawie rok śledztwie otrzymali wyroki siedmiu lat łagru. Aby uniknąć wysyłki na Sybir, postanowili użyć podstępu. Prowadzili rozmowy sugerujące, że są agentami przysłanymi w celu rozpoznania Twierdzy Brzeskiej, w obecności współwięźnia, który był znany jako donosiciel NKWD. W efekcie zostali zawróceni z transportu i poddani kolejnemu śledztwu. Ich wyroki podniesiono do 12 lat łagru, jednak kilka dni później Niemcy zaatakowali ZSRR i podczas walk o Twierdzę Brześć udało im się uciec.
W drodze powrotnej w rodzinne strony wpadli w ręce niemieckiej żandarmerii. Brak dokumentów spowodował, że zostali umieszczeni w obozie dla jeńców sowieckich. Heda zdołał uciec z niewoli. Kiedy dotarł do domu, kontynuował działalność w ruchu oporu jako komendant Podobwodu Iłża Armii Krajowej. Jego słynną akcją było rozbicie niemieckiego więzienia w Starachowicach. Uwolniono wtedy 80 więźniów. Po tej operacji otrzymał zgodę na przejście do partyzantki. Trafił do zgrupowania Jana Piwnika „Ponurego”. Brał udział w wielu akcjach zbrojnych. W październiku 1943 roku jego oddział opanował Zakłady Zbrojeniowe w Starachowicach, gdzie zdobyto dwa miliony złotych i zapasy broni. Latem 1944 roku jego żołnierze zdobyli miasto Końskie i uwolnili z niemieckiego aresztu siedemdziesiąt osób. Oddział „Szarego” brał udział w walkach prowadzonych w ramach akcji „Burza”.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej pozostał w konspiracji. Najsłynniejszą akcją jego oddziału był przeprowadzony w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku atak na komunistyczne więzienie w Kielcach. Dokładna liczba uwolnionych więźniów pozostaje nieznana, w zależności od źródła szacuje się, że było to od trzystu do siedmiuset osób, przeważnie byłych żołnierzy AK. Po akcji w Kielcach Heda pod zmienionym nazwiskiem wyjechał na Wybrzeże. Był intensywnie poszukiwane przez komunistyczne służby. W 1948 roku został zatrzymany w Gdyni. Otrzymał cztery wyroki śmierci. Dzięki interwencji znających go z walk partyzanckich byłych oficerów Armii Ludowej wyrok zamieniono na dożywotnie więzienie. Na mocy amnestii z 1956 roku wyszedł na wolność.
Zamieszkał w Warszawie. Przez wiele lat był doradcą kardynała Stefana Wyszyńskiego. W latach osiemdziesiątych działał w NSZZ „Solidarność”. Był we władzach władz Niezależnego Związku Kombatantów. 13 grudnia 1981 roku został internowany. W 1990 roku był współtwórcą Światowej Federacji Polskich Kombatantów, której przewodniczył. W 2006 roku prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński nadał mu stopień generała brygady. Antoni Heda zmarł 14 lutego 2008 roku.
