niedziela,
Abandonware
Abandonware to termin używany do opisania oprogramowania, które nie jest już sprzedawane ani wspierane przez jego producenta. Często odnosi się to do starych gier komputerowych lub programów, których prawa autorskie są nadal ważne, ale firma, która je stworzyła, już nie istnieje lub po prostu przestała je wspierać. W wielu przypadkach takie oprogramowanie staje się dostępne do pobrania w Internecie, chociaż legalność takiej dystrybucji jest dyskusyjna.
Legalność abandonware
Legalność abandonware, czyli oprogramowania porzuconego przez producentów, jest kwestią skomplikowaną i różni się w zależności od kraju oraz konkretnego przypadku. Choć takie programy są często dostępne i używane przez entuzjastów starych gier i oprogramowania, ich legalność jest niepewna i często zależy od konkretnej sytuacji, w tym od postawy właścicieli praw autorskich. Warto przed pobraniem lub użyciem takiego oprogramowania być świadomym potencjalnych problemów prawnych.
Podstawowe aspekty dotyczące legalności abandonware
- W większości krajów prawa autorskie do oprogramowania trwają przez wiele lat (zazwyczaj 70 lat po śmierci autora lub do 95 lat od publikacji dla korporacji). Nawet jeśli producent przestał wspierać oprogramowanie, prawa autorskie nadal obowiązują.
- Rozpowszechnianie oprogramowania, które jest chronione prawami autorskimi, bez zgody właściciela praw, jest z reguły nielegalne. Obejmuje to większość przypadków abandonware.
- Czasami właściciele praw mogą zezwolić na dystrybucję starych wersji oprogramowania lub mogą zignorować jej nieautoryzowaną dystrybucję. W takich przypadkach, choć nie jest to formalnie legalne, praktyka ta jest często tolerowana.
- W niektórych krajach istnieją wyjątki prawne umożliwiające archiwizację oprogramowania w celach edukacyjnych lub historycznych, co może obejmować niektóre formy abandonware.
- Warunki licencji oryginalnego oprogramowania nadal obowiązują. Jeśli licencja zabrania kopiowania lub rozpowszechniania, te zasady pozostają w mocy, nawet jeśli oprogramowanie nie jest już wspierane.
Czy abandonware to orphan works?
Abandonware często jest utożsamiane z tzw. orphan works, czyli „dziełami osieroconymi”, ale istnieją między nimi istotne różnice.
Dzieła osierocone to prace, których nie można jednoznacznie przypisać do konkretnego właściciela praw autorskich ze względu na brak informacji lub niejasności co do ich statusu. Problem ten dotyczy przede wszystkim starych dzieł, gdzie ustalenie właściciela praw może być trudne lub niemożliwe. Termin abandonware odnosi się do oprogramowania, które zostało porzucone przez jego producentów lub dystrybutorów. Oznacza to, że oprogramowanie to nie jest już sprzedawane ani aktualizowane. W przeciwieństwie do dzieł osieroconych, w przypadku abandonware zazwyczaj wiadomo, kto jest lub był właścicielem praw autorskich.
W przypadku dzieł osieroconych głównym problemem jest trudność w uzyskaniu pozwolenia od właściciela praw, ponieważ jego tożsamość jest nieznana lub niejasna. Natomiast w przypadku abandonware, problem leży w braku zainteresowania ze strony właściciela praw w utrzymaniu lub egzekwowaniu tych praw, mimo że tożsamość ta jest znana. Zarówno w przypadku dzieł osieroconych, jak i abandonware, kwestia legalności korzystania z tych prac bez zgody właściciela praw jest problematyczna. Niektóre jurysdykcje wprowadziły przepisy dotyczące dzieł osieroconych, aby umożliwić ich wykorzystanie pod pewnymi warunkami, ale te przepisy zazwyczaj nie dotyczą abandonware.
W niektórych krajach istnieją próby prawne lub regulacje mające na celu umożliwienie korzystania z dzieł osieroconych, ale takie środki rzadko dotyczą oprogramowania i nie zawsze obejmują abandonware. Podsumowując, choć oba terminy dotyczą prac, które są trudno dostępne ze względów prawnych, istnieje istotna różnica między abandonware (porzucone oprogramowanie) a dziełami osieroconymi (dzieła, których właścicieli praw nie można zidentyfikować).
Dlaczego niektórzy producenci chronią abandonware?
Istnieje kilka powodów, dla których producenci mogą nadal chronić prawa do abandonware, czyli oprogramowania, które zostało porzucone lub nie jest już wspierane.
- Nawet jeśli produkt nie jest już aktywnie sprzedawany lub wspierany, nadal jest chroniony prawami autorskimi. Producent może chcieć zachować te prawa dla potencjalnego przyszłego wykorzystania, na przykład do tworzenia remasterów, reedycji lub sequelów.
- Porzucone oprogramowanie może nadal mieć wartość dla marki firmy. Chroniąc je, producent zapobiega potencjalnemu uszkodzeniu reputacji marki przez nieautoryzowane wersje lub niskiej jakości klony.
- Niektóre porzucone programy mogą zawierać technologie lub elementy objęte patentami lub licencjami, których prawa należą do innych firm. Producenci mogą być zobowiązani do ochrony tych elementów w ramach swoich umów licencyjnych.
- Firma może chcieć uniknąć ustanawiania precedensu, że porzucenie wsparcia dla produktu oznacza rezygnację z praw do niego. Pozwolenie na swobodne rozpowszechnianie abandonware mogłoby wywołać takie oczekiwania dotyczące innych produktów firmy w przyszłości.
- Producenci mogą planować ponowne wykorzystanie starych tytułów w przyszłości, na przykład poprzez sprzedaż w sklepach cyfrowych, w ramach subskrypcji, lub jako część pakietów retro.
- Przestrzeganie przepisów dotyczących praw autorskich jest ważne dla firm, aby uniknąć problemów prawnych. Kontrolowanie dystrybucji ich produktów pozwala im lepiej zarządzać tymi aspektami.
Warto zauważyć, że choć istnieją te praktyczne i prawne powody do ochrony abandonware, niektóre firmy mogą wybrać mniej restrykcyjne podejście, na przykład ignorując niekomercyjne dystrybucje swoich starych produktów lub oficjalnie je udostępniając.
Typy abandonsware
Abandonware może być klasyfikowany na kilka sposobów, w zależności od przyczyn, dla których oprogramowanie zostało porzucone, oraz sposobu, w jaki jest traktowane po zaprzestaniu oficjalnego wsparcia. Warto zauważyć, że status prawny każdego z tych przypadków może się różnić, a dostępność takiego oprogramowania w Internecie nie zawsze jest równoznaczna z legalnością jego użytkowania.
Oprogramowanie z nieistniejących firm
Przykład: Gry od firmy Sierra Entertainment, takie jak starsze wersje serii "King's Quest" lub "Leisure Suit Larry", gdzie prawa autorskie mogą być niejasne po zakończeniu działalności oryginalnego wydawcy.
Oprogramowanie z utrudnionym dostępem ze względów technologicznych
Przykład: Gry na starsze konsole, takie jak NES czy Sega Genesis, które nie są już produkowane, a oprogramowanie nie jest dostępne w nowych formatach lub na nowych platformach.
Oprogramowanie, które utraciło wsparcie ze względu na postęp technologiczny
Przykład: Starsze wersje systemów operacyjnych, jak Windows 95 czy Windows XP, które nie są już wspierane przez Microsoft.
Oprogramowanie z przestarzałą licencją lub technologią
Przykład: Gry lub programy, które wykorzystywały specyficzne technologie DRM (Digital Rights Management) lub inne licencje, które nie są już wspierane lub są niekompatybilne z nowszym sprzętem i oprogramowaniem.
Oprogramowanie porzucone ze względów ekonomicznych
Przykład: Gry, które nie sprzedawały się wystarczająco dobrze, aby uzasadnić koszty ich utrzymania i aktualizacji, co skutkuje ich porzuceniem przez producentów.
Oprogramowanie, które utraciło wsparcie ze względów prawnych
Przykład: Gry, których rozwój został zatrzymany lub które zostały wycofane z powodu sporów prawnych, na przykład związanych z naruszeniem praw autorskich.
Oprogramowanie edukacyjne i niszowe
Przykład: Specjalistyczne oprogramowanie edukacyjne lub narzędzia, które były popularne w ograniczonych kręgach, ale zostały porzucone z powodu braku popytu na szerszym rynku.
