poniedziałek,
Narodowy Dzień Powstań Śląskich
20 czerwca obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich. Jest to rocznica wkroczenia wojsk polskich na Górny Śląsk w 1922 roku.
Po przegranej przez Niemcy pierwszej wojnie światowej Górny Śląsk nadal znajdował się w ich rękach. Odzyskanie niepodległości przez Polskę wzmogło nastroje patriotyczne śląskich Polaków. Wyrażając wolę powrotu do Polski, organizowano masowe wiece i demonstracje. Były one atakowane przez niemieckie bojówki. W styczniu 1919 roku komisarz rządowy Otton Hörsig zwany później „katem Polaków” wprowadził na Górnym Śląsku stan oblężenia. W efekcie zniesiona została nietykalność osobista, a niemieckie wojsko mogło bezkarnie i oficjalnie dokonywać rewizji i aresztowań. Sytuacja gospodarcza w regionie była zła, górnicy nie otrzymywali pensji.
Pierwsze powstanie śląskie rozpoczęło się w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku. Na jego czele stał śląski działacz polityczny Alfons Zgrzebniok. Zryw objął powiaty katowicki, lubliniecki, pszczyński, rybnicki, tarnogórski oraz część raciborskiego. Bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia walk była masakra górników z kopalni „Mysłowice” dokonana przez oddział Grenzschutzu. W 1919 roku Polska walczyła o swoje granice i nie mogła militarnie wspomóc Ślązaków. Powstanie wybuchło wbrew woli rządu polskiego i było inicjatywą oddaloną. Powstanie nie było dobrze przygotowane, a Niemcy mieli znaczną przewagę. 24 sierpnia 1919 roku Alfons Zgrzebniok uznał, że dalsza walka nie ma szans powodzenia i wydał rozkaz zaprzestania walk.
Na mocy Traktatu Wersalskiego o przynależności Górnego Śląska miał rozstrzygnąć plebiscyt. Niemcy wszelkimi sposobami starali się, aby sprawa rozstrzygnęła się po ich myśli. Jednym ze środków był terror wobec polskiej ludności. Po przybyciu Komisji Międzysojuszniczej Śląsk opuściły oddziały Grenzschutzu, jednak strona niemiecka dysponowała na obszarze plebiscytowym policją bezpieczeństwa Sicherheitspolizei. Funkcjonariusze Sipo dopuszczali się licznych aktów przemocy wobec polskich działaczy. Atakowano polskie wiece, np. podczas obchodów Konstytucji 3 maja. 17 sierpnia 1920 roku w prasie niemieckiej ukazała się fałszywa informacja o zajęciu Warszawy przez bolszewików. Tego dnia niemieckie bojówki zaatakowały siedzibę inspektora Międzysojuszniczej Komisji w Katowicach. Ochraniający lokal żołnierze francuscy użyli broni, zastrzelono dziesięciu napastników. W odwecie doszło do zlinczowania polskiego lekarza Andrzeja Mielęckiego, który opatrywał rannych. Zdemolowano także lokal miejscowego polskiego komitetu plebiscytowego.
Dowództwo Główne Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska oraz Polski Komisariat Plebiscytowy ogłosiły powstanie. Walki rozpoczęły się nocą z 19 na 20 sierpnia 1920 roku. Na czele powstańców ponownie stanął Alfons Zgrzebniok. Polacy likwidowali posterunki niemieckiej policji bezpieczeństwa, opanowano kilka powiatów. 24 sierpnia Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku nakazała rozwiązać niemiecką Sicherheitspolizei. 25 sierpnia Polacy przerwali walkę. Mimo że z powodu trwającej Bitwy Warszawskiej rząd polski w Warszawie nie mógł wspomóc powstania, zryw zakończył się sukcesem. Na miejsce policji niemieckiej Międzysojusznicza Komisja powołała mieszane jednostki polsko-niemieckie.
20 marca 1921 roku na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt, który miał zdecydować o przynależności państwowej tego regionu. Po podliczeniu głosów okazało się, że za Polską opowiedziało się 40,4%, a za Niemcami 59,5% uprawnionych do głosowania. Decyzją Komisji Plebiscytowej prawie cały obszar przypadł Niemcom. Było to powodem wielkiego rozgoryczenia i wzburzenia ludności polskiej. W ramach protestu 2 maja ruszył strajk generalny w kopalniach i hutach. W nocy z 2 na 3 maja 1921 roku wybuchło trzecie powstanie śląskie. Na jego czele stanął Wojciech Korfanty. Decyzję o rozpoczęciu walk podjęto mimo wyraźnego sprzeciwu rządu polskiego. Powstańcy wysadzili w powietrze mosty kolejowe na Odrze, dzięki czemu zerwano połączenia kolejowe z resztą Niemiec. Korzystając z zaskoczenia przeciwnika, w początkowym okresie powstania Polacy szybko zajęli rozległe obszary na terenach południowo-wschodnich Górnego Śląska. Później powstańcy ograniczyli się głównie do obrony przed siłami niemieckimi. Walki trwały dwa miesiące.
Pod naciskiem Komisji obie strony w umowie z 25 czerwca zobowiązały się do wycofania wojsk z terenu plebiscytowego. Operacja ta zakończyła się 5 lipca. W wyniku powstania Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku w październiku 1921 roku zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska. Polakom przyznano 29 procent terenu plebiscytowego. W granicach Rzeczpospolitej znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Polacy jeszcze bardziej skorzystali gospodarczo, przypadło im 50% hutnictwa i 76% kopalń węgla.
