piątek,
Powstanie czortkowskie
W nocy z 21 na 22 stycznia 1940 roku Czortków na Podolu stał się miejscem pierwszego antysowieckiego zrywu Polaków przeciwko Sowietom podczas drugiej wojny światowej.
Po wkroczenie wojsk sowieckich na ziemie wschodnie Rzeczpospolitej rozpoczęły się represje i prześladowania ludności polskiej. Wzbudziło to opór, już jesienią 1939 roku w Czortkowie powstała konspiracyjna organizacja o nazwie Stronnictwo Narodowe. Jej założycielami byli Tadeusz Bańkowski, Henryk Kamiński i Heweliusz Malawski.
Po wybuchu wojny pomiędzy ZSRR a Finlandią sporo żołnierzy z sowieckiego garnizonu w Czortkowie wyjechało na front. W rocznicę wybuchu powstania styczniowego Polacy zaplanowali akcję zbrojną. Nocą z 21 na 22 stycznia 1940 roku do kościoła oo. Dominikanów przybyło prawie dwustu konspiratorów. Głównym celem akcji było uwolnienie więźniów oraz opanowanie dworca kolejowego, a następnie ucieczka zdobytym pociągiem do Rumunii.
Na wyznaczone punkty mieli zgłosić się kolejni członkowie organizacji, jednak z powodu obfitych opadów śniegu wielu z nich nie dotarło na miejsce akcji. Polacy byli uzbrojeni w niewielką ilość broni krótkiej, noże, szable i bagnety. Z założonych do opanowania obiektów zdołali uzyskać kontrolę jedynie nad szpitalem. Wobec takiej sytuacji odwołano akcję, a jej uczestnicy rozeszli się do domów.
Czortków leżał w rejonie przygranicznym i powstanie nie miało szans powodzenia. W okolicy kwaterowało wiele oddziałów sowieckiego wojska i NKWD. Po ogłoszeniu alarmu całe miasto zostało przeczesane w poszukiwaniu sprawców ataku. Do Czortkowa przyjechał nawet sowiecki pociąg pancerny. Wielu uczestników zrywu nie zdążyło nawet po nieudanej akcji dotrzeć do domu. Bezpośrednio po ataku aresztowano 128 osób, 91 spośród nich przyznało się do winy. W kolejnych dniach jako podejrzanych w rejonie zatrzymano jeszcze kilkuset Polaków.
Po brutalnym śledztwie co najmniej 21 osób skazano na śmierć. Wielu podejrzanych trafiło do sowieckich łagrów. Niektórzy uczestnicy akcji zdołali uciec do Rumunii.
