środa,
Oleg Zakirow
Funkcjonariusz KGB w stopniu majora prowadził prywatne śledztwo w sprawie zbrodni katyńskiej.
„Pożegnaliśmy dzisiaj bohatera, prawego Rosjanina, który zdecydował się ryzykować bezpieczeństwem swoim i rodziny po to, żeby ujawnić prawdę o sowieckiej zbrodni w Katyniu”
–– Michał Dworczyk, ówczesny sekretarz stanu w MON po pogrzebie Olega Zakirowa, 2017.
W okresie pieriestrojki Oleg Zakirow był członkiem specjalnej grupy funkcjonariuszy smoleńskiego oddziału KGB zajmującej się rehabilitacją ofiar stalinizmu. Zainteresował się zbrodniami stalinowskimi w szerszym zakresie, niż wynikało to z poleceń przełożonych. Spisywał zeznania bezpośrednich świadków i wykonawców zbrodni katyńskiej, zadanie to znacznie ułatwiała legitymacja oficera KGB. Nawiązał współpracę z dziennikarzami publikującymi materiały na temat mordowania polskich oficerów przez NKWD w okresie stalinizmu.
Jego działania spotkały się ze stanowczą reakcją przełożonych, zakazano mu dalszych prac. Kiedy nie zastosował się do tego, był wielokrotnie zastraszany i pozbawiany kolejnych funkcji służbowych. W 1990 roku wystąpił z Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. Rok później usunięto go ze służby w KGB. Jako oficjalną przyczynę podano „schizofrenię o spowolnionym działaniu”. Zakirow przez polską ambasadę w Moskwie zdołał przekazać stronie polskiej część zgromadzonej przez siebie dokumentacji.
„W 1993 roku udało mi się tam nawet sprowadzić polską ekipę telewizyjną. Gdy tam weszliśmy, polski operator, zamiast kręcić, odłożył kamerę, padł na kolana i zaczął się modlić. Trudno opisać grozę tych pomieszczeń”
–– Oleg Zakirow o piwnicach smoleńskiego NKWD w wywiadzie „Dobry czekista”,
Rzeczpospolita, 28 maja 2010.
Regularnie zastraszany Oleg Zakirow w 1998 roku zdecydował się razem z rodziną opuścić Rosję. Wyjechał do Polski. Mimo swoich zasług nie otrzymał pomocy polskich władz i przeszedł ciężką drogę uchodźcy starającego się o pobyt w Polsce, żył w bardzo trudnych warunkach materialnych. Przypomniano sobie o nim dopiero po kilku latach. W 2002 roku otrzymał obywatelstwo polskie, rok później za wybitne zasługi w ujawnianiu i udokumentowaniu prawdy o zbrodni katyńskiej prezydent RP Aleksander Kwaśniewski odznaczył go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W 2007 roku kanał telewizyjny Discovery Historia wyemitował w cyklu filmów dokumentalnych „Cudzoziemcy” film Pauliny Maciejowskiej poświęcony Olegowi Zakirowowi pod tytułem „Oleg Zakirow”. W 2009 roku ośrodek Telewizji Polskiej w Krakowie wyprodukował film dokumentalny Prywatne śledztwo majora Zakirowa w reżyserii Jarosława Mańki. W 2010 roku ukazały się wspomnienia Olega Zakirowa „Obcy element”.
Oleg Zakirow urodził się 29 października 1952 roku w Andiżanie w Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Jego dziadek uznany przez władze sowieckie za „wroga ludu” został rozstrzelany w 1931 roku. Oleg studiował prawo na uniwersytecie w Taszkencie. Od 1975 roku służył w KGB. W latach 1984–1986 brał udział w wojnie w Afganistanie. W 1991 roku został usunięty z KGB. Od 1998 roku mieszkał w Polsce. Zmarł 18 kwietnia 2017 roku w Łodzi.
