piątek,
Bitwa nad Udyczem
28 stycznia 1606 roku wojska hetmana Żółkiewskiego rozgromiły tatarskie oddziały Kantymira Murzy.
Na początku 1606 roku hetman polny koronny Stanisław Żółkiewski ostrzegał o prawdopodobnym tatarskim najeździe. W połowie stycznia na ziemie ówczesnego województwa bracławskiego wtargnęły liczące ponad dziesięć tysięcy ludzi oddziały Tatarów nogajskich pod wodzą Kantymira Murzy. Kantymir był wtedy jeszcze młody i niedoświadczony, w przyszłości był wielokrotnym dowódcą tatarskich najazdów i głównym sprawcą pogromu polskich wojsk w odwrocie spod Cecory nazywanym „Krwawym Mieczem”.
Wojska tatarskie wiele razy najeżdżały Rzeczpospolitą. Najczęściej ich celem była grabież. Aby rabunek przebiegał sprawnie, opracowano prostą taktykę. Po dotarciu na ziemię przeciwnika zakładano kosz – silnie strzeżony obóz. Z obozu wysyłane były specjalnie wydzielone oddziały zwane czambułami, które po okolicy poszukiwały zdobyczy. Zdobyte łupy gromadzone były w głównym obozie. Szczególnym typem zdobyczy był jasyr – jeńcy uprowadzeni przez Tatarów. Po pewnym czasie tatarskie oddziały wraz z łupami i jasyrem wracali na swoje ziemie.
Trudno było zwalczać tatarskie najazdy. W otwartym boju można było łatwo pokonać ich oddziały, jednak Tatarzy unikali takiego typu walki. Woleli stosować podstępy, urządzać zasadzki i niebezpieczne dla pościgu pozorowane odwroty, atakować tabory i pozostawione w tyle małe oddziały. Podczas ucieczki potrafili celnie strzelać z łuków w pełnym galopie, zadając bolesne straty. Często stosowanym manewrem Polaków był atak na powracających z łupami Tatarów. Była to znacznie skuteczniejsza taktyka niż ściganie grasujących po kraju czambułów. Obciążone jasyrem i wozami z zagrabionym mieniem oddziały tatarskie znacznie traciły na swej mobilności.
24 stycznia 1606 roku z Bracławia na poszukiwanie Tatarów wyruszył hetman Stanisław Żółkiewski. Miał ze sobą około tysiąca żołnierzy. W okolicach Niemirowa natknął się na tatarski oddział. Polski podjazd z łatwością rozbił przeciwnika. Hetman nie dowiedział się od jeńców, gdzie znajduje się kosz, jednak uzyskał inne informacje, które pozwoliły zawęzić pole poszukiwań. Wkrótce odnalazł główne siły Kantymira. Okazało się, że kosz już powraca z rabunku. Tatarzy zabrali sporo bydła i jasyru, dlatego poruszali się wolno. Hetman uznał, że przewaga przeciwnika jest zbyt duża, aby ryzykować przeprowadzenie ataku, jego żołnierze przemieszczali się równolegle do kosza.
W Kalniku oddziały Żółkiewskiego połączyły się z wojskami prywatnymi i pospolitym ruszeniem, po tym ich siły liczyły łącznie dziesięć tysięcy żołnierzy. 28 stycznia 1606 roku Polacy wyprzedzili kosz i nad Udyczem zorganizowali zasadzkę. Straż przednia Kantymira nie dostrzegła przeciwnika i polskie uderzenie całkowicie zaskoczyło Tatarów. Jako pierwsza zaatakowała husaria z polskiego prawego skrzydła. Związani walką Tatarzy nie zauważyli w porę manewru oskrzydlającego z lewego skrzydła i na ich tyłach znaleźli się Polacy. Kantymir próbował jeszcze klasycznej pozorowanej ucieczki, jednak jego oddziały pod impetem polskiej jazdy nie zdołały rozwinąć kontruderzenia. Podczas pościgu zginęło wielu tatarskich wojowników.
Walka zakończyła się całkowitą klęską Tatarów. Z jasyru uwolniono tysiące ludzi. Bitwa nad Udyczem była najwspanialszym zwycięstwem nad Tatarami w całej karierze hetmana Żółkiewskiego. Kantymir Murza w przyszłości zemścił się za swoją porażkę. Kiedy w 1620 roku po klęsce w bitwie pod Cecorą wojska Żółkiewskiego znalazły się w odwrocie, uderzył na nie pod Mohyłowem. Siedemdziesięciotrzyletni hetman Stanisław Żółkiewski zginął, walcząc do końca.
