poniedziałek,
Operacja lotnicza „Smallpox”
W nocy z 1 na 2 września 1942 roku w ramach operacji lotniczej „Smallpox” kilkanaście kilometrów od Grójca miał miejsce zrzut cichociemnych na placówkę odbiorczą „Rogi” na terenie nadleśnictwa Łoś-Rogatki. Odlot ekipy cichociemnych nastąpił 1 września z lotniska RAF Tempsford położonego 75 kilometrów na północ od centrum Londynu. Dowódcą załogi samolotu Halifax W-7773 „S” z 138. Dywizjonu RAF był kapitan nawigator Mariusz Wodzicki. W okupowanej Polsce znaleźli się porucznik Mieczysław Eckhard „Bocian”, podporucznik Michał Fijałka „Kawa”, kapitan Bolesław Kontrym „Żmudzin”, porucznik Wacław Kapisto „Kra”, porucznik Hieronim Łagoda „Lak” oraz porucznik Leonard Zub-Zdanowicz „Dor”. Prawie cała ekipa skoczków wylądowała bez większych problemów, wyjątkiem był Leonard Zub-Zdanowicz, który złamał nogę.
Mieczysław Eckhard (1908–1942)
Studiował na Wydziale Prawniczym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W czerwcu 1930 roku zdobył tytuł magistra. W ramach służby wojskowej był słuchaczem Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Pracował jako asesor notarialnego, a następnie notariusz. W 1939 roku został zmobilizowany do Ośrodka Zapasowego Podolskiej Brygady Kawalerii. W czasie kampanii wrześniowej walczył szeregach w Pułku Marszowego Podolskiej Brygady Kawalerii. 19 września przeszedł na Węgry. Po przedostaniu się do Francji służył jako dowódca plutonu ciężkich karabinów maszynowych w 3 Oddziale Rozpoznawczym. Walczył w kampanii francuskiej. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii służył w 1. Oddziale Rozpoznawczym 1 Brygady Strzelców, a następnie w 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej.
Zgłosił się do służby w kraju. Po wylądowaniu w okupowanej Polsce i odbyciu aklimatyzacji otrzymał przydział do III Odcinka Wachlarza jako dowódca bazy w Dawidgródku. 19 listopada 1942 roku został aresztowany przez białoruskich policjantów. Podczas przesłuchania jako człowiek doskonale wyszkolony w walce wręcz rzucił się na policjantów. Zginął na posterunku lub w więzieniu.
Michał Fijałka (1915–1983)
Urodził się w Izdebkach na Podkarpaciu. Ukończył Państwowe Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku, w 10935 roku zdał maturę. Pracował jako robotnik w przemyśle naftowym, później jako instruktor rolny w Powiatowym Biurze Rolnym w Przemyślu. W ramach służby wojskowej ukończył kurs podchorążych rezerwy piechoty przy 5. Pułku Strzelców Podhalańskich 22. Dywizji Piechoty Górskiej. W kampanii wrześniowej walczył w szeregach 5. Pułku Strzelców Podhalańskich. W 1939 roku przez Węgry, Jugosławię i Włochy przedostał się do Francji. Podczas kampanii francuskiej był dowódcą plutonu kompanii przeciwpancernej w 4. Pułku Strzelców Pieszych. Za zasługi otrzymał awans do stopnia porucznika oraz został odznaczony orderem Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych i francuskim Croix de Guerre.
Po ewakuacji do wielkiej Brytanii służył w 1. Batalionie Strzelców Podhalańskich 1 Brygady Strzelców. Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenia dywersyjne. Po przerzucie do okupowanej Polski i miesięcznej aklimatyzacji do warunków konspiracyjnych otrzymał przydział do II Odcinka Wachlarza. 17 stycznia 1943 roku uczestniczył w brawurowej akcji odbicia żołnierzy Armii Krajowej z więzienia w Pińsku. Za akcję w Pińsku otrzymał Krzyż Walecznych po raz drugi. Kilka tygodni później objął stanowisko zastępcy inspektora Inspektoratu Rejonowego Kowel Okręgu „Wołyń”. Walczył w obronie polskiej ludności Wołynia przed nacjonalistami ukraińskimi. Jesienią 1943 roku został ciężko ranny w walkach w rejonie Rużyna. W lutym 1944 roku został dowódcą I batalionu 27 Wołyńskiej Dywizji AK.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej pod fałszywym nazwiskiem został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, skazano go na dziesięć lat więzienia za przynależność do AK. Jesienią 1945 roku zwolniono go z więzienia. Ujawnił swoje nazwisko. Pracował w szkolnictwie rolniczym. W 1947 roku uzyskał dyplom ukończenia Studium Nauczycielsko-Instruktorskiego przy Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Cieszynie. Był prześladowany przez komunistyczne władze. Na początku 1956 roku zwerbowano go do współpracy z Komitetem do spraw Bezpieczeństwa Publicznego w charakterze informatora. Zmarł w 1983 roku w Lublinie.
Bolesław Kontrym (1898–1953)
Urodził się w Zaturcach na Wołyniu. Uczył się w Korpusie Kadetów w Jarosławiu nad Wołgą. W 1915 roku przerwał naukę i wstąpił ochotniczo do carskiej armii. W 1917 roku otrzymał stopień porucznika. W 1918 roku przeszedł do oddziałów polskich formujących się w Rosji. W maju 1918 roku dostał się do niewoli niemieckiej. Po ucieczce próbował przedostać się do polskich wojsk, jednak został przymusowo wcielony do Armii Czerwonej. W wojnie polsko-bolszewickiej walczył po stronie bolszewików. W 1921 roku rozpoczął studia w Akademii Sztabu Generalnego w Moskwie. Rok później nawiązał kontakt z attaché wojskowym przy Poselstwie RP i rozpoczął pracę dla polskiego wywiadu. Zagrożony aresztowaniem uciekł do Polski.
Od 1923 roku służył w Straży Granicznej. Kiedy jeden z jego podwładnych został uprowadzony za granicę ZSRR, porwał całą załogę sowieckiego posterunku granicznego i doprowadził do wymiany. Latem 1924 roku przeszedł do pracy w Policji Państwowej. Był cenionym policjantem zajmującym się głównie rozpracowywaniu antypaństwowych organizacji, a zwłaszcza komunistycznej agentury. W 1939 roku zajmował stanowisko kierownika Wydziału Śledczego Komendy Wojewódzkiej PP w Wilnie w stopniu komisarza. 19 września po przekroczeniu granicy litewskiej został internowany. Udało mu się zbiec i przez Rygę oraz Tallinn dotrzeć do Sztokholmu. Po podróży przez Norwegię i Wielką Brytanię trafił do Francji. Jako żołnierz Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich uczestniczył w walkach pod Narvikiem. Od lipca 1940 roku kierował działem paszportowo-wizowym placówki ewakuacyjnej żołnierzy polskich w Marsylii. Jesienią tego samego roku przez Portugalię ewakuował się do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymał przydział do 8. Brygady Kadrowej Strzelców. W 1941 roku trafił do 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej.
Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie dywersyjne. Po przerzucie do okupowanej Polski otrzymał przydział do organizacji sabotażowo-dywersyjnej Wachlarz. Pod koniec 1942 roku objął dowodzenie III odcinkiem Wachlarza. Wspólnie z Janem Piwnikiem „Ponurym” zorganizował 18 stycznia 1943 roku słynną akcję odbicia żołnierzy AK z więzienia niemieckiego w Pińsku. Kilkanaście tygodni później został szefem Centrali Służby Śledczej Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. Od czerwca 1943 roku równolegle dowodził oddziałem dyspozycyjnym „Podkowa” –„Sztafeta” chroniącym Delegaturę Rządu RP na Kraj. Wykonał 25 akcji likwidacyjnych na agentach i konfidentach. W powstaniu warszawskim walczył w Śródmieściu, czterokrotnie był ranny. Po upadku powstania trafił do niewoli niemieckiej. Pod koniec kwietnia 1945 roku zbiegł z obozu jenieckiego i przedostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Latem 1947 roku wrócił do Polski. Prawdopodobnie wpływ na tę decyzją miało także nieoczekiwane odnalezienie się jego starszego brata — Konstantego Kontryma, z którym nie miał kontaktu od czasu ucieczki z ZSRR. Konstanty Kontrym odnalazł się jako generał Wojska Polskiego armii generała Berlinga. Od chwili powrotu do kraju Bolesław Kontrym był śledzony przez Informację Wojskową. Jesienią 1948 roku został aresztowany przez komunistyczne władze. Przeszedł brutalne śledztwo. W 1952 roku został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano na początku 1953 roku w więzieniu Warszawa-Mokotów przy ulicy Rakowieckiej. W 1957 roku został uniewinniony i zrehabilitowany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie. Przez lata miejsce jego pochówku nie było znane. W 2014 roku szczątki Bolesława Kontryma zostały odkryte i zidentyfikowane podczas prac ekshumacyjnych przeprowadzonych w Kwaterze „Na Łączce” na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
Wacław Kapisto (1911–1993)
Ukończył Państwowe Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Łańcucie. W 1931 roku zdał maturę. Studiował w s Wyższej Szkole Handlu Zagranicznego. W ramach służby wojskowej ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie. Pracował w biurze prawno–administracyjnym ordynacji hrabiego Alfreda Potockiego w Łańcucie. W kampanii wrześniowej walczył w szeregach 154. Pułku Piechoty. Po agresji ZSRR na Polskę jego oddział przeszedł na Węgry. W marcu 1940 roku przedostał się do Francji. Po klęsce Francuzów ewakuował się do Wielkiej Brytanii, gdzie służył w 3. Brygadzie Kadrowej Strzelców, przemianowanej w 1941 roku na 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową.
Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł odpowiednie przeszkolenie. W okupowanej Polsce otrzymał przydział do II Odcinka Wachlarza. W styczniu 1943 roku uczestniczył w brawurowej akcji odbicia żołnierzy Wachlarza z więzienia w Pińsku. Za akcję w Pińsku otrzymał Krzyż Walecznych. Wiosną 1943 roku został oficerem dywersji Inspektoratu Łuck Okręgu Wołyń Armii Krajowej. Zajmował się m.in. organizowaniem oddziałów samoobrony przed ukraińskimi nacjonalistami, prowadzeniem szkoleń, akcjami likwidacyjnymi i dywersyjnymi, zwalczaniem oddziałów UPA. Wiosną 1944 roku został odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari. Po wkroczeniu Armii Czerwonej został aresztowany przez NKWD i skazany na karę śmierci. Wyrok zamieniono na dziesięć lat więzienia. Ponad 11 lat przebywał w sowieckich łagrach. W 1955 roku wrócił do Polski. Osiedlił się w Rzeszowie. Zmarł w 1993 roku. Pośmiertnie otrzymał awans do stopnia majora.
Hieronim Łagoda (1914–1945)
W 1934 roku w gimnazjum w Chodzieży zdał egzamin dojrzałości. W tym samym roku został powołany do służby wojskowej. Ukończył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy przy 62. Pułku Piechoty 15. Dywizji Piechoty w Bydgoszczy oraz Szkołę Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Jesienią 1937 roku otrzymał awans do stopnia podporucznika i przydział na stanowisko dowódcy plutonu 3 batalionu 55 Pułku Piechoty w Rawiczu. W kampanii wrześniowej walczył w rejonie Warszawy, Mińska Mazowieckiego, Kocka, Chełma, Lublina, Zamościa, Krasnystawu, Józefowa Biłgorajskiego. 27 września pod Terespolem dostał się do niemieckiej niewoli. Krótko przebywał w obozie jenieckim w Pińczowie, skąd zbiegł w październiku.
Na początku 1940 roku przedostał się do Francji, gdzie wstąpił do Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Brał udział w kampanii norweskiej, za męstwo otrzymał Krzyż Walecznych. Po ewakuacji jego jednostki do Francji walczył w Bretanii. Po upadku Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Za kampanię francuską został odznaczony francuskim Krzyżem Wojennym (Croix de Guerre). W Anglii otrzymał przydział do 4. Brygady Kadrowej Strzelców. W 1941 roku otrzymał awans do stopnia porucznika. Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie ze specjalnością w dywersji. W okupowanej Polsce otrzymał przydział do Białostockiego Okręgu Armii Krajowej. Na początku 1943 roku objął stanowisko Inspektora Inspektoratu III Łomżyńskiego. Już jako kapitan szkolił żołnierzy Kedywu Obwodu Łomża AK oraz organizował kursy podchorążych. Jego podkomendni przeprowadzili wiele akcji zbrojnych w rejonie Łomży, Szczepankowa, Kolna oraz Stawisk.
18 lutego 1944 roku został aresztowany przez gestapo. Przeszedł brutalne śledztwo. Trafił do filii niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego KL Gross Rosen w Halbau. 12 lutego 1945 roku wyruszył z transportem więźniów ewakuowanych na zachód przed zbliżającą się armią radziecką i zaginął. Pośmiertnie otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Leonard Zub-Zdanowicz (1912–1982)
Ukończył Państwowe Gimnazjum Humanistyczne im. Stanisława Staszica w Hrubieszowie. W czerwcu 1930 roku otrzymał świadectwo dojrzałości. W ramach służby wojskowej był słuchaczem Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Szkołę ukończył w stopniu plutonowego podchorążego, po odbyciu praktyki w 1. Pułku Strzelców Konnych w Garwolinie, w 1933 roku otrzymał stopień podporucznika rezerwy kawalerii. Studiował na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Jako magister prawa rozpoczął pracę zawodową w Izbie Skarbowej w Lublinie, potem w Garwolinie i Łukowie. Jesienią 1938 roku wrócił do wojska na stałe. Po odbyciu kursu w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu otrzymał przydział do 3. Dywizjonu Żandarmerii w Grodnie.
Podczas kampanii wrześniowej był dowódcą plutonu pieszego żandarmerii, m.in. w ochronie Kwatery Głównej 29. Dywizji Piechoty. Uczestniczył w wielu walkach. Za kampanię wrześniową został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. W styczniu 1940 roku dotarł do Francji. Służył w żandarmerii Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Uczestniczył w walkach pod Narvikiem i w kampanii francuskiej. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii dowodził plutonem żandarmerii w 3. Brygadzie Kadrowej Strzelców. Służył jeszcze w kilku jednostkach. Wiosną 1941 roku otrzymał awans do stopnia porucznika. Po przeszkoleniu ze specjalnością w dywersji jesienią 1942 roku został przerzucony do okupowanego kraju. Podczas skoku ze spadochronem złamał nogę i po otrzymaniu przydziału do II Odcinka Wachlarza mógł prowadzić działalność konspiracyjną jedynie w ograniczonym zakresie. W 1943 roku otrzymał przydział do Okręgu Brześć AK.
Już w 1942 roku proponowano mu przejście do Narodowych Sił Zbrojnych, jednak odmówił. Zniechęcony brakiem bojowych zadań w AK, pod koniec maja przyłączył się do NSZ. Napisał w tej sprawie meldunek do swoich przełożonych w AK. Jako żołnierz NSZ brał udział w wielu akcjach zbrojnych wymierzonych przeciwko Niemcom, a także w walkach z komunistyczną partyzantką, zarówno polską, jak i sowiecką. Latem 1944 roku otrzymał rozkaz przeprowadzenia koncentracji swoich oddziałów w rejonie Gór Świętokrzyskich. W sierpniu sformowano Brygadę Świętokrzyską NSZ, a major Leonard Zub-Zdanowicz objął stanowisko szefa sztabu Brygady. Po rozpoczęciu styczniowej ofensywy sowieckiej Brygada Świętokrzyska w porozumieniu z Niemcami podjęła marsz na zachód, co do dziś budzi kontrowersje. W maju 1945 roku major Zub-Zdanowicz brał udział w ataku na hitlerowski obóz koncentracyjny dla kobiet w Holisovie, dzięki czemu uwolniono kilkaset więźniarek.
W sierpniu 1945 roku opuścił Brygadę i rozpoczął służbę w 2. Korpusie Polskim pod dowództwem generała Władysława Andersa we Włoszech. Po przyjeździe do Wielkiej Brytanii prowadzono śledztwo dotyczące jego postępowania w okupowanym kraju, jednak ostatecznie sprawa zakończyła się dla niego pozytywnie. W 1952 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Aktywnie działał w polskich organizacjach kombatanckich. Angażował się w akcje pomocowe dla Polski. Zmarł w 1982 roku w USA.
