poniedziałek,
Challenge 1934
16 września 1934 roku polska załoga w składzie pilot Jerzy Bajan i mechanik Gustaw Pokrzywka na samolocie RWD-9 wygrała prestiżowe zawody Challenge 1934.
Międzynarodowe Zawody Samolotów Turystycznych (Challenge International de Tourisme) skrótowo oznaczane jako Challenge były prestiżową imprezą impreza organizowaną przez Międzynarodową Federację Lotniczą (FASI) w okresie dwudziestoleci międzywojennego. Był to konkurs samolotów turystycznych, na którym oceniano m.in. rozwiązania konstrukcyjne samolotu, zużycie paliwa, pracę silnika i szybkość maksymalną. Oczywiście ważny była rywalizacja w powietrzu, w przypadku Challenge stałym punktem imprezy był lot okrężny dookoła Europy. Konkurs organizowano czterokrotnie, w 1929, 1930, 1932 i 1934 roku.
Na zawodach Challenge 1932 rozegranych w Berlinie zwyciężyła polska załoga w składzie Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura na samolocie rodzimej konstrukcji RWD-6. Zwyczajowo oznaczało to, że następne zawody będą rozegrane w kraju triumfatorów, czyli w Polsce. Imprezę Challenge 1934 organizował Aeroklub Polski. 28 sierpnia 1934 roku na lotnisku mokotowskim odbyła się ceremonia otwarcia. Liczba ekip biorących udział w konkursie była mniejsza niż wcześniej, łącznie wystawiono 34 samoloty w porównaniu do 43 na berlińskich zawodach. Prawdopodobnie było to spowodowane poziomem imprezy, wiadomo było, że sukces mogą odnieść jedynie bardzo dobrze wyszkolone załogi dysponujące sprzętem spełniającym wysokie wymagania. Niektóre z samolotów były specjalnie opracowane na te, konkretne zawody. Polskie maszyny RWD-9 i PZL-26 biorące udział w Challenge 1934 powstały z myślą o tym konkursie.
W skład każdej z załóg wchodził pilot i mechanik. Swoje ekipy wystawiły jedynie cztery kraje: Polska, Niemicy, Włochy i Czechosłowacja. W ostatniej chwili zrezygnowała drużyna francuska, samolot Caudron C.500 nie został ukończony na czas. Dla triumfatorów przewidziano nagrody pieniężne: 100 tysięcy franków francuskich dla zwycięzcy, 40 tysięcy za drugie miejscy, 20 tysięcy za trzecie oraz 10 tysięcy za czwarte. Pozostałe załogi miały otrzymać po sześć tysięcy franków francuskich. Dodatkowe nagrody fundowały instytucje, zakłady przemysłowe i osoby prywatne. Polska wystawiła jedenaście załóg krajowych oraz występujące w biało-czerwonych barwach pojedyncze załogi angielską i austriacką.
Większość maszyn była dolnopłatami, np. polski PZL.26 i niemiecki Messerschmitt Bf 108, który stał się punktem wyjścia do produkcji najliczniejszego niemieckiego myśliwca z czasów drugiej wojny światowej, samolotu Messerschmitt Bf 109. Wśród nielicznych wyjątków znalazł się polski górnopłat RWD-9, który był rozwinięciem konstrukcji RWD-6. Podczas jego projektowania uwzględniono przyczynę katastrofy RWD-6, w której śmierć ponieśli Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura, jaką było zbyt mało sztywne skrzydło.
Podczas zawodów w próbach technicznych zakończonych 4 września najwyższe noty zebrał samolot Messerschmitt Bf 108. Polski RWD-9 zajmował piąte miejsce. Ostatecznie polska załoga w składzie pilot Jerzy Bajan i mechanik Gustaw Pokrzywka w pozostałych konkurencjach zdołała zniwelować straty i została triumfatorem imprezy. Było to możliwe dzięki niesamowitym umiejętnościom pilotażowym oraz doskonałej konstrukcji polskiego samolotu RWD-9. Konkurs okazał się wielkim sukcesem maszyny RWD-9, polskie załogi na tych maszynach zajęły miejsca 1, 2, 7 i 15. Dodatkowo zdobywca ósmego miejsca – Jan Anderle z Czechosłowacji, również pilotował ten samolot.
Jako zwycięzca Polska otrzymała prawo organizacji następnych zawodów z cyklu w 1936 roku, jednak impreza ta się nie odbyła. Europejskie państwa skupiały się już wtedy na nadchodzącej wojnie i nacisk był położony na rozwój samolotów wojskowych. Zwycięstwa w Challenge bardzo mocno spopularyzowały lotnictwo wśród polskiego społeczeństwa. Budowano lotniska i szkoły pilotów, rozwijał się przemysł lotniczy. Wydawało się, że Polska zajmuje pozycję lidera światowego lotnictwa, jednak już w 1939 roku uległo to korekcie. Okazało się, że najlepsi piloci mają małe szanse, latając na przestarzałym sprzęcie. Polscy piloci potwierdzili swoje wysokie umiejętności podczas bitwy o Anglię, kiedy polski Dywizjon 303 pod względem statystyk znalazł się wśród najlepszych jednostek z tego okresu.
Jerzy Bajan jako gimnazjalista wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. Brał udział w walkach z Ukraińcami o Lwów oraz w wojnie z bolszewikami. Później przeniósł się do lotnictwa. Pasjonował się akrobacją lotniczą. Był pionierem akrobacji zespołowej w Polsce. Stworzył zespół nazywany „trójką krakowską” lub „trójką Bajana”, w którego składzie znaleźli się także Bronisław Kosiński, Stanisław Macek oraz Karol Pniak. Polscy piloci na trzech połączonych sznurami samolotach myśliwskich PWS-A prezentowali podniebne akrobacje. Pomimo wykonywania karkołomnych figur lotniczych połączenie między maszynami nie ulegało zerwaniu. Bajan odnosił także sukcesy na zawodach sportowych.
Drugiego dnia po wybuchu drugiej wojny światowej, podczas niemieckiego nalotu na lotnisko w Dęblinie, został ciężko raniony w lewą rękę. Do końca życia nie odzyskał pełnej sprawności. Podobnie jak wielu innych polskich pilotów, przedostał się w 1940 do Francji, a następnie trafił do Wielkiej Brytanii. Z uwagi na niepełnosprawność był oficerem sztabowym. Sporadycznie brał udział w lotach bojowych, podczas których wspomagał się stalowym hakiem, który zastępował lewą rękę. Po wojnie zamieszkał w Wielkiej Brytanii. Komisja pod jego kierownictwem opracowała listę osiągnięć polskich lotników podczas II wojny światowej, która nazywana jest „listą Bajana”. Zmarł 27 czerwca 1967 roku w Londynie.
Gustaw Pokrzywka podczas pierwszej wojny światowej służył w Armii Austro-Węgier. W tym czasie ukończył szkołę mechaników lotniczych. W 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego i został skierowany na lotnisko Kraków-Rakowice-Czyżyny. Jako mechanik III Eskadry Lotniczej Bojowej walczył w wojnie polsko-ukraińskiej i wojnie polsko-bolszewickiej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego był żołnierzem zawodowym. Służył w kilku jednostkach lotniczych. Trzykrotnie był mechanikiem Jerzego Bajana na zawodach Challenge. Podczas wojny obronnej 1939 roku oraz kampanii francuskiej służył jako oficer techniczny w jednostkach myśliwskich. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii pracował w komisji kwalifikującej personel techniczny. W 1947 roku wrócił do Polski. Zmarł 11 czerwca 1987 roku w Krakowie.
