Przeglądasz zaktualizowaną wersję artykułu.
piątek,
Polska Komisja Likwidacyjna
Sto lat temu na spotkaniu polskich posłów do parlamentu austriackiego z Galicji powołano Polską Komisję Likwidacyjną. Przed Komisją postawiono zadanie likwidacji stosunków państwowo-prawnych łączących Galicję z Austro-Węgrami i przygotowanie tego regionu do połączenia z niepodległą Polską. Przewodniczącym Komisji został działacz ruchu ludowego Wincenty Witos, jednak w składzie znaleźli się przedstawiciele bardzo zróżnicowanych ugrupowań. 31 października 1918 roku przejęto władzę w Krakowie. Nie podporządkowano się współpracującej z niemieckim okupantem Radzie Regencyjnej.
Dekretem z 1 listopada 1918 roku Rada Regencyjna Królestwa Polskiego mianowała brygadiera Roję Bolesława generałem brygady Wojsk Polskich i dowódcą brygady w Krakowie. Tego samego dnia zaczęły się polsko-ukraińskie walki o Lwów. Pułkownik Roja działał w porozumieniu z Polską Komisję Likwidacyjną.
Sprawy związane z wojskiem miały duży priorytet. Obok walk toczonych z Ukraińcami należało zahamować ekscesy, do których dopuszczali się zdemoralizowani żołnierze austro-węgierscy. Bezkrwawo przejęto austriackie garnizony oraz zabezpieczono przynajmniej część sprzętu wojskowego i zapasów żywności. Pułkownik Roja powołał Tymczasowe Urzędy Poborowe, werbowano byłych żołnierzy polskich służących w armii cesarskiej.
Dużym problemem były nastroje antyżydowskie. Uzbrojone grupy dezerterów dokonywały napadów rabunkowych. Na terenie Galicji do głosu dochodzili także komuniści. Z ich inspiracji zdarzały się przypadki samowolnego dzielenia ziemi obszarniczej przez chłopów i napadów na majątki ziemskie. Walcząc z bandytyzmem, Polska Komisja Likwidacyjna wprowadziła sądy doraźne. Początkowo dotyczyło to pojedynczych powiatów, jednak kiedy przestępcy zaczęli się przemieszczać, sądy doraźne objęły całą Galicję. Kary śmierci otrzymywali nie tylko sprawcy, ale także podżegacze, pomocnicy i paserzy. Nieodwołalne wyroki wykonywano błyskawicznie – do dwóch godzin po ogłoszeniu. Sądom doraźnym podlegali także żołnierze. Na żądanie władze wojskowe były zobowiązane do wydania sprawcy przestępstwa władzom cywilnym.
Polska Komisja Likwidacyjna została zniesiona dekretem Naczelnika Państwa z 10 stycznia 1919 roku. Organ ten stał przed wieloma problemami i nie z wszystkimi sprawami sobie poradził, jednak przygotował Galicję do integracji z odrodzonym państwem polskim i powstrzymał falę grabieży i przemocy.
Skład Polskiej Komisji Likwidacyjnej ustalony 4 listopada
- Wincenty Witos – przewodniczący;
- Jędrzej Moraczewski – członek prezydium;
- Tadeusz Tertil – członek prezydium;
- Józef Ptaś – członek prezydium;
- Zygmunt Lasocki – naczelnik wydziału administracyjnego;
- Stanisław Rymar – zastępca naczelnika wydziału administracyjnego;
- Włodzimierz Tetmajer – naczelnik wydziału wojskowego;
- Stanisław Rowiński – zastępca naczelnika wydziału wojskowego;
- Władysław Długosz – naczelnik wydziału rolnictwa;
- Witold Skalski – zastępca naczelnika wydziału rolnictwa;
- Andrzej Kędzior – naczelnik wydziału robót publicznych;
- Tadeusz Tabaczyński – zastępca naczelnika wydziału robót publicznych;
- Józef Ptaś – naczelnik wydziału sprawiedliwości;
- Stanisław Biały – zastępca naczelnika wydziału sprawiedliwości;
- Emil Schmidt – naczelnik wydziału skarbowego;
- Franiszek Bardel – zastępca naczelnika wydziału skarbowego;
- Marian Starzewski – naczelnik wydziału komunikacji;
- Ignacy Wróbel – zastępca naczelnika wydziału komunikacji;
- Jędrzej Moraczewski – naczelnik wydziału aprowizacji;
- Władysław Kucharski – zastępca naczelnika wydziału aprowizacji;
- Emil Bobrowski – naczelnik wydziału opieki społecznej;
- Jan Nowicki – zastępca naczelnika wydziału opieki społecznej;
- Herman Diamand – naczelnik wydziału górnictwa;
- Jan Stapiński – zastępca naczelnika wydziału górnictwa;
- Edmund Zieleniewski – naczelnik wydziału przemysłu i handlu;
- Antoni Doerman – zastępca naczelnika wydziału przemysłu i handlu;
- Ignacy Rychlik – naczelnik wydziału oświaty;
- Józef Krajewski – zastępca naczelnika wydziału oświaty.
