piątek,
Operacja lotnicza „Neon 1”
W nocy z 16 na 17 września 1943 roku w ramach operacji lotniczej „Neon 1” w okupowanej Polsce wylądowali dwaj cichociemni. Byli to podporucznik Hieronim Dekutowski „Zapora” oraz kapitan Bronisław Rachwał „Glin”. Towarzyszył im kurier podporucznik Kazimierz Smolak „Nurek”. Ekipa skoczków przyleciała na pokładzie samolotu Halifax BB-378 „D”, który wystartował z lotniska RAF Tempsford położonego 75 kilometrów na północ od centrum Londynu. Załogą samolotu dowodził kapitan nawigator Władysław Krzywda. Zrzut przyjęła placówka odbiorcza „Garnek” kilka kilometrów od Wyszkowa.
Hieronim Dekutowski „Zapora” (1918–1949)
Urodził się w Dzikowie na obrzeżach Tarnobrzega. 19 maja 1939 roku zdał maturę, jednak marzenia o studiach przekreśliła wojna. Jego dokładne losy podczas kampanii wrześniowej nie są znane. Prawdopodobnie jako ochotnik walczył w obronie Lwowa. 17 września 1939 roku przekroczył granicę polsko-węgierską i został internowany. Wkrótce udało mu się zbiec i przedostać do Francji, gdzie podobnie jak tysiące ochotników zgłosił się do odtwarzanej Armii Polskiej. Jako żołnierz 2 Dywizji Strzelców Pieszych wziął udział w walkach, po klęsce Francji trafił do wielkiej Brytanii. Z wyróżnieniem ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty. Służył w I Brygadzie Strzelców, a następnie w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. Ochotniczo zgłosił się do służby w kraju i po przejściu przeszkolenia został cichociemnym.
W nocy z 16 na 17 września 1943 roku został zrzucony do okupowanej Polski. Posługiwał się pseudonimem „Zapora”. Po aklimatyzacji w Warszawie otrzymał przydział do Kedywu Okręgu Armii Krajowej Lublin. Został członkiem oddziału partyzanckiego. Walczył w obronie ludności Zamojszczyzny. Od początku 11944 roku sprawował stanowisko szefa Kedywu w Inspektoracie Rejonowym AK Lublin-Puławy. Jednocześnie stanął na czele oddziału dyspozycyjnego Kedywu. Po połączeniu jednostek z rejonów powiatów lubelskiego i puławskiego stworzył duży oddział. Żołnierze pod jego dowództwem przeprowadzili wiele akcji przeciwko okupantowi niemieckiemu. 28 lipca 1944 roku zgodnie z rozkazami zwierzchników rozwiązał swój oddział i przeszedł do ukrycia. W sierpniu zmobilizował swoich żołnierzy i próbował przedostać się do walczącej Warszawy. Po niepowodzeniu operacji ponownie rozformował oddział.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej komunistyczne władze na dużą skalę prowadziły akcje pacyfikacyjne skierowane przeciw żołnierzom Armii Krajowej. W obliczu takiej sytuacji w styczniu 1945 roku „Zapora” wznowił działalność partyzancką. Brał udział w walkach z oddziałami NKWD i Urzędu Bezpieczeństwa. Dowodził akcjami rozbijania posterunków Milicji Obywatelskiej i uwalniania więźniów. Pod koniec lata 1945 roku na rozkaz dowództwa rozwiązał podległe mu oddziały. Ukrywał się w rodzinnych stronach. Wobec braku perspektyw na poprawę sytuacji w kraju, w październiku próbował przedostać się na Zachód. Podczas drugiej próby zdołał dotrzeć do ambasady amerykańskiej w czeskiej Pradze, jednak po odmowie udzielenia pomocy powrócił do kraju i został komendantem oddziałów partyzanckich na terenie Inspektoratu WiN Lublin. Kontynuował walkę z polskimi komunistami i Armią Czerwoną do stycznia 1947 roku.
Brał udział w rozmowach z przedstawicielami Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznymi dotyczących warunków ujawniania się oddziałów podziemia. Ujawnił się 22 czerwca 1947 roku. Zagrożony aresztowaniem podjął kolejną próbę ucieczki z kraju. Na skutek zdrady wszyscy uczestnicy wyjazdu zostali zatrzymani przez UB w okolicach Nysy. Brutalne śledztwo trwało prawie rok. 15 listopada 1948 roku komunistyczny sąd skazał go na siedmiokrotną karę śmierci. Na początku 1949 roku „Zapora” z innymi więźniami podjął próbę ucieczki. Zostali zdradzeni przez jednego z więźniów kryminalnych. Wyrok wykonano 7 marca 1949 roku. W 1988 roku władze RP w Londynie pośmiertnie awansowały Hieronima Dekutowskiego do stopnia pułkownika. 23 maja 1994 roku Sąd Wojewódzki w Warszawie unieważnił komunistyczny wyrok. 15 listopada 2007 prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie Hieronima Dekutowskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Latem 2012 roku, po kilkudziesięciu latach poszukiwania miejsca spoczynku „Zapory”, badacze Instytutu Pamięci Narodowej odkryli jego szczątki na terenie Kwatery na Łączce, na warszawskich Powązkach.
Bronisław Rachwał (1907–1944)
Urodził się w Wilkołazie na Lubelszczyźnie. Był uczniem gimnazjum w Kraśniku. W 1929 roku zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Zdecydował się zostać zawodowym żołnierzem. W 1932 roku uzyskał stopień podporucznika i otrzymał przydział do 27 Pułku Ułanów im. Króla Stefana Batorego w Nieświeżu. W latach 1936-1937 odbył kurs broni pancernych w Modlinie. Później służył w modlińskim Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych.
Podczas kampanii wrześniowej był w 36. dywizjonie pancernym 5. batalionu zapasowego. 20 września przeszedł na Węgry, a następnie przez Jugosławię i Włochy przedostał się do Francji. Początkowo był dowódcą kompanii motorowej 1. Pułku Specjalnego, a następnie zastępcą dowódcy kompanii w 10. Brygadzie Kawalerii Pancernej. Po upadku Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie służył w jednostkach pancernych. W 1941 roku ukończył kurs Wyższej Szkoły Wojennej. Rok później został przeniesiony na stanowisko referenta Wydziału Organizacyjno–Szkoleniowego Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie.
Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł odpowiednie przeszkolenie. W okupowanej Polsce otrzymał przydział na stanowisko referenta Działu Broni Pancernych Wydziału Broni Szybkich Oddziału III Komendy Głównej Armii Krajowej. Podczas powstania warszawskiego był oficerem operacyjnym Komendy Obwodu Śródmieście. Brał udział w walkach. Poległ 2 września 1944 roku zasypany gruzem w piwnicy domu na rogu ulic Jasnej i Kredytowej po wybuchu pocisku artyleryjskiego. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.
