piątek,
Operacja lotnicza „Cravat”
W nocy z 8 na 9 kwietnia 1942 roku w ramach operacji lotniczej „Cravat” do okupowanej Polski przerzucono kolejnych cichociemnych. Byli to porucznik Adam Boryczka „Brona”, kapitan Teodor Cetys „Wiking”, kapitan Henryk Kożuchowski „Hora”, kapitan Stefan Mich „Jeż”, porucznik Roman Romaszkan „Tatar” oraz porucznik Alfred Zawadzki „Kos”. Cichociemni przybyli na pokładzie samolotu Halifax L-9618 „W” ze 138 Dywizjonu RAF, którego załogą dowodził kapitan nawigator Mariusz Wodzicki. Odlot ekipy skoczków spadochronowych nastąpił 8 kwietnia z lotniska RAF Tempsford położonego 75 kilometrów na północ od centrum Londynu. Po wylądowaniu skoczków przyjęła placówka odbiorcza „Łąka” niedaleko Łowicza. W drodze powrotnej samolot w rejonie Szczecina trafił pod silny ostrzał artylerii przeciwlotniczej, jednak zdołał dolecieć do Anglii.
Adam Boryczka (1913–1988)
Pochodził spod Tarnowa. W 1934 roku zdał egzamin dojrzałości. Po odbyciu służby wojskowej pracował w Państwowej Fabryce Związków Azotowych w Mościcach. We wrześniu 1939 roku po ewakuacji fabryki ochotniczo wstąpił w szeregi 16. Pułku Piechoty. Brał udział w ciężkich walkach odwrotowych. W nocy z 18 na 19 września wraz z oddziałem przeszedł do Rumunii i został internowany. Po ucieczce zdołał przedostać się do Francji. Służył jako dowódca plutonu w 3. Dywizji Piechoty. Po klęsce Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymał przydział do 4. Brygady Kadrowej Strzelców, przemianowanej następnie na Samodzielną Brygadę Spadochronową.
Zgłosił się do służby w kraju i odbył odpowiednie przeszkolenie. W ramach operacji lotniczej „Cravat” został przerzucony do okupowanej Polski. Po aklimatyzacji do życia w warunkach okupacji odbytej w Warszawie otrzymał przydział do V Odcinka „Wachlarza”. Dowodził patrolem, a następnie ośrodkiem dywersyjnym. Brał udział w akcjach bojowych polegających głównie na atakach na niemieckie kolejowe transporty wojskowe. Prowadził także szkolenia dywersyjne. Często jeździł do Warszawy jako kurier. W 1943 roku objął obowiązki dowódcy Kedywu Okręgu Wilno AK. Latem 1943 roku podczas próby aresztowania przez wileńskie gestapo został ciężko ranny, jednak zdołał zbiec.
Po dekonspiracji przeniesiono go w teren. Zorganizował Oddział Partyzanckiego „Brony” i został jego dowódcą. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Wilna przejął dowództwo 6. Wileńskiej Brygady AK. W sierpniu 1944 roku zwolnił podległych mu żołnierzy AK z przysięgi. Nie zrezygnował z działalności konspiracyjnej, uczestniczył w pracach likwidacyjnych Okręgu AK Wilno. Latem 1945 roku na rozkaz przełożonych przedostał się do centralnej Polski. Działał w strukturach Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj i Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Wielokrotnie jako kurier jeździł z misjami za granicę. W 1954 roku został zatrzymany podczas próby przekroczenia granicy. Przeszedł brutalne śledztwo. Otrzymał karę śmierci, zamienioną następnie na dożywotnie więzienie. Przebywał w jednej celi m.in. z dowódcą SS i policji na dystrykt Warszawa Paulem Otto Geiblem. 27 listopada 1967 roku decyzją Rady Państwa został warunkowo zwolniony. Był ostatnim żołnierzem AK więzionym w PRL z przyczyn politycznych.
Teodor Cetys (1908–1993)
Urodził się w Warszawie. W 1929 roku wstąpił do wojska. Ukończył Szkołę Podchorążych Inżynierii w Warszawie. Po uzyskaniu stopnia podporucznika służył w 3. Pułku Saperów Wileńskich. Podczas kampanii wrześniowej dowodził kompanią w 29. Batalionie Saperów. Po drugiej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim dostał się do niewoli, jednak zdołał zbiec. W listopadzie 1939 roku zameldował się we Francji. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Odbył kurs Wyższej Szkoły Wojennej w Londynie i otrzymał tytuł oficera dyplomowanego. Zgłosił się do służby w kraju.
Po przerzucie do okupowanej Polski otrzymał przydział do Okręgu AK Wilno. Został szefem Oddziału III Sztabu Okręgu. W czerwcu 1944 roku objął stanowisko szefa sztabu oddziałów polowych połączonych Okręgów Wileńskiego i Nowogrodzkiego. Brał udział w operacji „Ostra Brama”. Za zasługi otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari. Po wyparciu Niemców z Wilna został zatrzymany przez żołnierzy Armii Czerwonej. Osadzono go w obozie NKWD w Ostaszkowie. Latem 1948 roku został zwolniony. Po powrocie do kraju zataił swoją konspiracyjną przeszłość.
Henryk Kożuchowski (1911–1943)
Przyszedł na świat w Warszawie. Uczył się w Korpusie Kadetów nr 2 w Chełmnie. W 1931 roku zdał egzamin dojrzałości i wstąpił do wojska. Ukończył w Szkołę Podchorążych Artylerii w Toruniu. Od 1933 roku służył w 25. Pułku Artylerii Lekkiej w Kaliszu. W 1936 roku otrzymał awans do stopnia porucznika. W 1939 roku ukończył kurs Wyższej Szkoły Wojennej i otrzymał przydział do 21. Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku-Białej. Podczas kampanii wrześniowej jego jednostka znalazła się w składzie Armii „Kraków”. 16 września dostał się do niewoli, po kilkukrotnych ucieczkach dotarł do Warszawy, a następnie przeszedł na Łotwę. Zdołał przedostać się do Francji i wstąpił Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Służył w 2. Pułku Artylerii Lekkiej 2 Dywizji Strzelców Pieszych. W czerwcu 1940 roku dostał się do niewoli w rejonie granicy ze Szwajcarią. Zdołał zbiec i po wielu perturbacjach we wrześniu 1940 roku zameldował się w Wielkiej Brytanii.
Był oficerem 7. Brygady Kadrowej Strzelców, a następnie 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Zgłosił się do służby w kraju. W nocy z 8 na 9 kwietnia 1942 roku w ramach operacji lotniczej „Cravat” został przerzucony do okupowanej Polski. Po aklimatyzacji do życia w warunkach okupacji odbytej w Warszawie otrzymał przydział na stanowisko szefa Oddziału III Komendy Sztabu Okręgu Łódź AK. Na początku grudnia 1942 roku został aresztowany w Łodzi przez gestapo. W czerwce 1943 roku zbiegł z więzienia. Kontrwywiad AK uznał, że kapitan Kożuchowski współpracuje z Niemcami, a ucieczka została sfingowana. Wyrokiem Wojskowego Sądu Specjalnego Okręgu Łódź AK otrzymał karę śmierci. Wyrok wykonano w lipcu 1943 roku. Po wielu latach okazało się, że kapitan Kożuchowski był niewinny. 19 stycznia 1980 roku został zrehabilitowany i uwolniony z zarzutów przez Komisję Rehabilitacyjną pod przewodnictwem pułkownika Kazimierza Iranka-Osmeckiego.
Stefan Mich (1913–1969)
Świadectwo dojrzałości uzyskał w chełmskim Korpusie Kadetów. W latach 1933-1935 uczył się w toruńskiej Szkole Podchorążych Artylerii. Jako żołnierz 1. Pułku Artylerii Motorowej. Walczył w kampanii wrześniowej. Przez Węgry przedostał się do Francji. Służył w jednostkach artylerii. W czerwcu 1940 roku przypłynął do Wielkiej Brytanii, gdzie ukończył kurs Wyższej Szkoły Wojskowej. Zgłosił się do służby w kraju. Po odbyciu przeszkolenia dywersyjnego w kwietniu 1942 roku został przerzucony do okupowanej Polski. Po aklimatyzacji rozpoczął służbę w sztabie Oddziału III Komendy Obszaru Warszawa Armii Krajowej. W 1944 roku posiadał stopień majora.
W powstaniu warszawskim dowodził kompanią ochrony sztabu „Koszta”. Uczestniczył w planowaniu i wykonaniu zakończonych sukcesem ataków na gmachy PAST-y oraz Komendy Policji przy Krakowskim Przedmieściu. 9 września zastąpił ciężko rannego majora Gustawa Billewicza „Sosnę” na stanowisku dowódcy zgrupowania „Sosna”. Po upadku powstania trafił do obozu jenieckiego w Niemczech. W kwietniu 1945 roku uwolnili go alianci. Wstąpił w szeregi 1. Dywizji Pancernej Polskich Sił Zbrojnych. Nie wrócił do kraju. W 1949 roku wyemigrował do Argentyny. W 1962 roku zdecydował się na przyjazd do Polski i zamieszkał w Warszawie.
Roman Romaszkan (1910–1956)
Pochodził ze Lwowa. Był z pochodzenia Ormianinem. Podczas kampanii wrześniowej walczył w szeregach 6. Pułku Artylerii Lekkiej. Jego jednostka znalazła się w składzie 6. Dywizji Piechoty z Armii „Kraków”. 21 września dostał się do niewoli. Po ucieczce dotarł do Krakowa, a następnie udał się do Francji. Na początku 1940 roku zameldował się w kraju nad Sekwaną, gdzie otrzymał przydział do 4. Pułku Artylerii Lekkiej 4. Dywizji Piechoty. Po klęsce Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Służył w 4. Brygadzie Kadrowej Strzelców, przemianowanej następnie na 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową. Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł przeszkolenie w dywersji. W nocy z 8 na 9 kwietnia 1942 roku został przerzucony do okupowanej Polski.
Po aklimatyzacji do życia w warunkach okupacji odbytej w Warszawie otrzymał przydział na stanowisko dowódcy patrolu dywersyjnego V Odcinka „Wachlarza”. Do jego obowiązków należało m.in. prowadzenie szkoleń dla żołnierzy i organizowanie struktur organizacji. Pod koniec 1942 roku na skutek choroby wyjechał do Warszawy. Po rozwiązaniu „Wachlarza” skierowano go do Kedywu Okręgu Kielce AK. Był kwatermistrzem Zgrupowania „Ponurego”. Jesienią 1943 roku został przeniesiony do Centrali Zaopatrzenia Terenu „Start I” (baza wołyńska w Warszawie). Równolegle objął stanowisko instruktora wyszkolenia w Powstańczych Oddziałach Specjalnych „Jerzyki”. Pod koniec 1943 roku wziął udział w nieudanej próbie przedostania się „Jerzyków” na Wołyń.
W czerwcu 1944 roku został oficerem łącznikowym 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Po rozbrojeniu oddziału przez Sowietów uniknął niewoli i ruszył w stronę walczącej Warszawy, jednak nie zdołał się przedostać przez kordon wojsk Armii Czerwonej. 26 grudnia 1944 roku na Pradze został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Przeszedł brutalne śledztwo. Otrzymał wyrok sześciu lat więzienia. Po tzw. amnestii został zwolniony i wyjechał do Bielska-Białej, gdzie do 1949 roku pracował w miejscowym oddziale Banku Gospodarstwa Krajowego. Szykanowany przez komunistyczne służby zmienił pracę, musiał to czynić wielokrotnie. 14 lutego 1956 roku zginął w wypadku potrącony przez przejeżdżający samochód ciężarowy. W opinii niektórych historyków była to zbrodnia inspirowana przez Służbę Bezpieczeństwa.
Alfred Zawadzki (1924–1912)
Urodził się 30 lipca 1912 roku w Petersburgu. W 1932 roku zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął służbę wojskową. Początkowo trafił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, a następnie do Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu. W 1936 roku uzyskał stopień podporucznika i otrzymał przydział na stanowisko dowódcy baterii w 1. Pułku Artylerii Motorowej w Stryju. Podczas kampanii wrześniowej walczył w szeregach macierzystej jednostki w składzie 10. Brygady Kawalerii Pancernej. Przeszedł cały szlak bojowy 10. Brygady, od bitwy pod Jordanowem do obrony Lwowa. Za kampanię wrześniową otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari.
Po ucieczce z obozu internowania na Węgrzech przedostał się do Francji i wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Służył w kilku jednostkach artylerii. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Był oficerem 10. Dywizjonu Artylerii Motorowej, a następnie 10. Pułku Artylerii Motorowej. Odbył staż w jednostkach brytyjskich. Ukończył także kurs Wyższej Szkoły Wojennej i zdobył tytuł oficera dyplomowanego. Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie w zakresie dywersji. Po przerzucie do okupowanej Polski otrzymał przydział do Oddziału III Komendy Okręgu Śląsk Armii Krajowej. W grudniu 1942 roku został aresztowany przez gestapo. Został zakatowany podczas śledztwa.
