czwartek,
Operacja lotnicza „Collar”
W nocy z 3 na 4 marca 1942 roku w ramach operacji lotniczej „Collar” w okupowanej Polsce wylądowali kolejni cichociemni. Byli to kapitan Stanisław Jankowski „Agaton”, porucznik Jan Kochański „Jarema”, kapitan Zygmunt Milewicz „Róg”, kapitan Bohdan Piątkowski „Mak”, porucznik Franciszek Pukacki „Gzyms” oraz porucznik Jan Rogowski „Czarka”. Skoczkowie odlecieli z Anglii na pokładzie samolotu Halifax L-9618 „W”, którego załogą dowodził kapitan nawigator Mariusz Wodzicki. Odlot nastąpił z lotniska RAF Stradishall. Skoczków przyjęła placówka odbiorcza „Pole” kilka kilometrów od Wyszkowa.
Stanisław Jankowski (1911–2002)
Urodził się w Warszawie. Po maturze rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim, jednak dość szybko przeniósł się na Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej. Po studiach pozostał na uczelni i pracował jako asystent. We wrześniu 1939 roku otrzymał przydział do 29. Pułku Artylerii Lekkiej w Grodnie. Następnie trafił do Ośrodka Zapasowego Artylerii nr 3 w Wilnie. Po wkroczeniu Sowietów przeszedł na Litwę i został internowany. Po ucieczce z obozu internowania przez Łotwę, Estonię, Szwecję, Danię, Holandię i Belgię dotarł do Francji i ochotniczo wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Po upadku Francuzów przedostał się do Wielkiej Brytanii. Zgłosił się do służby w kraju.
W okupowanej Polsce kierował Wydziałem Legalizacji i Techniki w Oddziale II Komendy Głównej Armii Krajowej. Komórka ta zajmowała się „legalizacją” – podrabiania wszelkiego rodzaju dokumentów. Walkę w powstaniu warszawskim zaczął na Woli. Dowodził plutonem „Agaton” w batalionie „Pięść”. Uczestniczył w walkach o wolskie cmentarze. Później znalazł się na Starym Mieście. W nocy z 13 na 14 sierpnia z czteroosobowym patrolem przedostał się z rozkazami na Żoliborz. Następnej nocy dotarł do polskich oddziałów w Puszczy Kampinoskiej. W nocy z 21 na 22 sierpnia uczestniczył w nieudanym ataku na Dworzec Gdański. Po upadku Starówki wraz z oficerami Komendy Głównej Armii Krajowej przeszedł kanałami do Śródmieścia. W niemieckiej niewoli po upadku powstania był adiutantem generała Tadeusza Bora-Komorowskiego. Po wyzwoleniu przez rok przebywał w Anglii. Był adiutantem osobistym Naczelnego Wodza. Równolegle odbył roczne studium urbanistyczne na Uniwersytecie w Liverpoolu. W 1947 roku zdecydował się na powrót do kraju. Zatrudnił się w Biurze Odbudowy Stolicy. Był współautorem wielu projektów, między innymi Trasy W-Z i Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. W późniejszych latach pracował jako architekt, także za granicą.
Jan Kochański (1914–1944)
Pochodził ze Lwowa. Ukończył Korpus Kadetów nr 2 w Chełmnie. W 1934 roku zdał egzamin dojrzałości i wstąpił do Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej. Później trafił do Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. W 1937 roku otrzymał stopień podporucznika i przydział do 1. Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. Podczas kampanii wrześniowej walczył w szeregach macierzystego pułku. Po rozbiciu jednostki w drugiej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim znalazł się w niewoli. Po ucieczce dotarł do Warszawy i włączył się w działalność konspiracyjną. Wstąpił do Służby Zwycięstwu Polski. Z polecenia organizacji organizował szlaki przerzutowe na Litwie. Pod koniec grudnia wyruszył z misją do Francji. Po przybyciu do kraju nad Loarą dołączył do formowanych tam polskich oddziałów. Służył jako dowódca plutonu szwadronu motocyklowego 24. Pułku Ułanów 10. Brygady Kawalerii Pancernej. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie nadal służył w 10. Brygadzie Kawalerii Pancernej. Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie w polskiej szkole wywiadu działającej pod kamuflażem Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej. 11 grudnia 1941 roku został zaprzysiężony.
Po wylądowaniu w okupowanej Polsce i standardowej aklimatyzacji do warunków okupacyjnych odbytej w Warszawie otrzymał przydział do wywiadu ofensywnego Oddziału II Informacyjno-Wywiadowczego sztabu Komendy Głównej AK. Kierował komórką bezpieczeństwa wywiadu. Zagrożony aresztowaniem, latem 1943 roku został oddelegowany do Lwowa, gdzie służył jako oficer Oddziału II Obszaru Lwowskiego AK. 1 listopada 1943 roku został aresztowany wraz z żoną Zofią będącą w zaawansowanej ciąży. Przewieziono go do Warszawy. Ostatni raz był widziany 16 lutego 1944 roku na Pawiaku. Prawdopodobnie został rozstrzelany.
Będąca w ostatnim miesiącu ciąży jego żona, Zofia Rapp-Kochańska „Marie Springer”, zdołała zbiec podczas brawurowo zorganizowanej w grudniu 1943 roku przez żołnierzy AK akcji. 4 stycznia 1944 roku uciekinierka urodziła syna. Oboje przeżyli wojnę.
Zygmunt Milewicz (1896–1985)
Urodził się 4 maja 1896 roku w Krasiłowie. W czasach szkolnych działał w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”. W 1918 roku ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego. Brał udział w walkach z Ukraińcami i wojnie polsko-bolszewickiej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego ukończył studia prawnicze, pracował w bankowości. W 1939 roku został zmobilizowany do Policji Państwowej. Po agresji ZSRR na Polskę przeszedł do Rumunii. Przedostał się do Francji. Służył w 3. Dywizji Piechoty. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Otrzymał przydział do 4. Brygady Kadrowej Strzelców, przemianowanej następnie na Samodzielną Brygadę Spadochronową. Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie ze specjalnością w dywersji i łączności.
Po przerzucie do okupowanej Polski otrzymał przydział do Wydziału Przerzutów Powietrznych „Syrena” V Oddziału Komendy Głównej Armii Krajowej. Był zastępcą kierownika wydziału odbioru zrzutów. W czerwcu 1944 roku objął obowiązki kierownika referatu. Po wybuchu powstania warszawskiego był kierownikiem odbioru zrzutów w Komendzie Obwodu Śródmieście. Organizował punkty odbioru zrzutów. Na początku września przeszedł na stanowisko zastępcy dowódcy batalionu „Czata 49”. Brał udział w walkach na Czerniakowie. W nocy z 19 na 20 września 1944 roku na brzegu Wisły w pobliżu wraku statku „Bajka” oczekiwał wraz z sanitariuszką Michaliną Wieszeniewską na przybycie pontonu, którym ranni powstańcy mieli być przewiezieni na drugi brzeg Wisły. Michalina Wieszeniewska została rozerwana pociskiem artyleryjskim, a kapitan Milewicz odniósł ciężkie rany. W nocy z 21 na 22 września do szpitala przy ulicy Wilanowskiej 5, w którym przebywał, wtargnęły niemieckie oddziały. Większość rannych rozstrzelano. Zygmunta Milewicza z grupą jeńców przeprowadzono do siedziby gestapo w alei Szucha, gdzie był przesłuchiwany.
Skierowano go do szpitala w Skierniewicach, gdzie przeszedł operację nogi. Dzięki pomocy pracowników szpitala zdołał zbiec. Od listopada ponownie zajmował się przerzutami powietrznymi w Wydziale Lotnictwa Komendy Głównej AK. Na początku 1945 roku otrzymał awans do stopnia majora. Po wkroczeniu Armii Czerwonej i rozwiązaniu Armii Krajowej udał się do Wielkiej Brytanii. Po demobilizacji pozostał na emigracji, do końca życia mieszkał w Wielkiej Brytanii.
Bohdan Piątkowski (1910–1943)
Przyszedł na świat we Lwowie. W 1928 roku zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął służbę wojskową. Ukończył Szkołę Podchorążych Artylerii w Toruniu. Jako zawodowy oficer służył w kilku jednostkach artylerii. Podczas kampanii wrześniowej był oficerem mobilizacyjnym w Ośrodku Zapasowym Artylerii Konnej nr 1 w Mińsku Mazowieckim. Pod koniec września przeszedł na Litwę. Na początku 1940 roku zameldował się we Francji, gdzie otrzymał przydział do 3. Pułku Artylerii Lekkiej 3. Dywizji Piechoty. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Służył w 1. Dywizjonie Artylerii Lekkiej 1. Brygady Strzelców. Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie w zakresie dywersji. 10 listopada 1941 roku został zaprzysiężony.
W ramach operacji lotniczej „Collar” przerzucono go do okupowanej Polski. Po standardowej aklimatyzacji do życia w warunkach okupacji na własną prośbę otrzymał przydział na IV Odcinek „Wachlarza”. Brał udział w wielu akcjach bojowych w rejonie Mińska. 12 grudnia 1942 roku został zatrzymany przez mińskie gestapo. Został poddany brutalnemu śledztwu. 10 stycznia 1943 roku został postrzelony podczas próby ucieczki z mińskiego więzienia. Jego losy po 6 lutego 1943 roku nie są znane, prawdopodobnie został zamordowany.
Franciszek Pukacki (1916–1980)
Urodził się 29 stycznia 1916 roku w Wyskoci, w Wielkopolsce. W 1934 roku zdał egzamin dojrzałości. W 1937 roku wstąpił do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie pod Ostrowią Mazowiecką. Podczas kampanii wrześniowej służył jako dowódca plutonu w 60. Pułku Piechoty. Walczył m.in. w bitwie nad Bzurą i w obronie Warszawy. Za zasługi wojenne otrzymał Krzyż Srebrny Virtuti Militari. Po kapitulacji stolicy uniknął niewoli. Wiosną 1940 roku zameldował się we Francji, gdzie otrzymał przydział do Legii Oficerskiej. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Służył w 4. Brygadzie Kadrowej Strzelców przemianowanej następnie na 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową. Pod koniec 1940 roku zgłosił się do służby w kraju. Przeszedł szkolenie w zakresie dywersji. 10 listopada 1941 roku złożył przysięgę na rotę Związku Walki Zbrojnej.
W marcu 1942 roku został przerzucony do okupowanej Polski. Posługiwał się pseudonimem „Czyms”. Po standardowej aklimatyzacji do życia w warunkach okupacji otrzymał przydział do organizacji dywersyjnej Wachlarz. Skierowano go na II odcinek obejmujący okolice Równego, Zwiahel, Żytomierza, Kijowa. Zorganizował ośrodek dywersyjny w Szepietówce. Brał udział w wielu akcjach bojowych. Latem 1943 roku sformował oddział partyzancki. Na początku 1944 roku dołączył do 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Jako dowódca batalionu przeszedł szlak bojowy formacji. Za męstwo w walce po raz drugi w życiu otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej został aresztowany przez NKWD. Do 1948 roku przebywał w łagrach na terenie ZSRR. Ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował jako urzędnik. Zmarł 4 listopada 1980 roku. Od 1968 roku współpracował ze Służbą Bezpieczeństwa, dostarczał informacji na temat środowisk opozycyjnych, londyńskiej emigracji oraz cichociemnych.
Jan Rogowski (1913–1944)
Urodził się w Warszawie. Uczył się w Gimnazjum Towarzystwa im. Jana Zamoyskiego w Warszawie, jednak zmienił szkołę i maturę zdał w 1932 roku w Korpusie Kadetów nr 3 w Rawiczu. Studiował na Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej, a następnie od 1936 roku na Wydziale Leśnym SGGW. Ostatecznie nie ukończył studiów. Jak większość absolwentów gimnazjum w dwudziestoleciu międzywojennym skończył szkołę podchorążych. W jego przypadku była to Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Kampanię wrześniową rozpoczął w stopniu podporucznika jako dowódca plutonu artylerii w 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych. 11 września trafił do wydzielonego oddziału partyzanckiego majora Leona Fudakowskiego. Jeszcze we wrześniu przekroczył granicę polsko-węgierską.
Na początku 1940 roku dotarł do Francji. Wstąpił do oddziałów Wojska Polskiego we Francji i został oficerem ogniowym w 3 pułku artylerii lekkiej 3 Dywizji Piechoty. W czerwcu trafił do Wielkiej Brytanii. Otrzymał przydział do 1 dywizjonu artylerii lekkiej 1 Brygady Strzelców. Zgłosił się do służby w kraju i odbył szkolenie dywersyjne.
Po skoku na spadochronie trafił do okupowanej Polski. Został oddelegowany na II Odcinek Wachlarza jako zastępca Jana Piwnika „Ponurego”. Podczas służbowej podróży „Czarka” i „Ponury” zostali zatrzymani przez żandarmerię. Pod zarzutem włóczęgostwa trafili do aresztu. Po kilku tygodniach udało im się zbiec. We wrześniu 1942 roku dotarli do Warszawy. Pod koniec 1942 roku Komendant Główny AK generał Stefan Rowecki „Grot” przydzielił „Ponuremu” zadanie wydostania kilku żołnierzy III odcinka „Wachlarza” z więzienia w Pińsku. Do Piwnika dołączył Rogowski. Cichociemni zdecydowali się na zbrojną akcję.
W okolicach Pińska kwaterowało około trzech tysięcy Niemców, funkcjonariuszy policji białoruskiej oraz kozackich oddziałów na służbie III Rzeszy. Atak wymagał wielkiego sprytu i precyzji. 18 stycznia 1943 roku grupa kilkunastu dywersantów uderzyła na więzienie. Atak zakończył się sukcesem, nie poniesiono strat i uwolniono więźniów. Akcja została uznana za wzorcową, na jej podstawie prowadzono szkolenia. „Czarka” i „Ponury” zostali odznaczeni Krzyżami Virtuti Militari. W czerwcu 1943 roku Rogowski został żołnierzem Świętokrzyskiego Zgrupowania Armii Krajowej pod dowództwem Jana Piwnika. Był dowódcą plutonu oraz oficerem sztabu tej formacji. Brał udział w wielu akcjach dywersyjnych. W lipcu odniósł ciężkie rany podczas ataku na niemiecki pociąg.
Wśród żołnierzy „Ponurego” był zdrajca – Jerzy Wojnowski „Motor”. Agent gestapo wydał Rogowskiego. 3 stycznia 1944 roku „Czarka” wpadł w niemiecką zasadzkę na moście na Pilicy w Białobrzegach. Nie załamał się w brutalnym śledztwie w radomskim gestapo. 16 lutego 1944 roku Jan Rogowski został rozstrzelany.
