czwartek,
Operacja lotnicza „Chickenpox”
W nocy z 1 na 2 września 1942 roku do okupowanej Polski przerzucono kolejnych cichociemnych. W ramach operacji lotniczej „Chickenpox” w kraju wylądowali porucznik Bolesław Jabłoński „Kalia”, porucznik Władysław Kochański „Bomba”, porucznik Franciszek Rybka „Kula”, porucznik Stanisław Winter „Stanley” oraz porucznik Jan Woźniak „Kwaśny”. Spadochroniarze przybyli na pokładzie samolotu Halifax W-7775 „R”, który odleciał z lotniska RAF Tempsford położonego 75 kilometrów na północ od centrum Londynu. Dowódcą załogi samolotu był porucznik nawigator Radomir Walczak. Podczas lotu nad Holandią Halifax został zaatakowany przez niemiecki myśliwiec Messerschmitt Bf 110, mimo podziurawienia maszyny, załoga zdecydowała się nie przerywać operacji. Zrzut odebrała placówka odbiorcza „Igła” w okolicach wsi Mariew, w Kampinosie.
Bolesław Jabłoński (1909–1982)
Bolesław Jabłoński urodził w Opatowie. W ramach obowiązkowej służby odbył kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Śremie. Po przejściu do cywila ukończył studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Działał w studenckich organizacjach samopomocowych i był członkiem Obozu Wielkiej Polski oraz Obozu Narodowo-Radykalnego. Podczas kampanii wrześniowej początkowo dowodził plutonem ciężkich karabinów maszynowych w 6. Pułku Piechoty Legionów Ośrodka Zapasowego 1. Dywizji Piechoty Legionów. 18 września znalazł się w Grupie Operacyjnej „Landwarów” Obszaru Warownego „Grodno”. W bitwie pod Gruszą został ranny i dostał się do niewoli. Po ucieczce przedostał się na Litwę. Zdołał przedostać się do Francji. Otrzymał przydział do Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Walczył w kampanii norweskiej, m.in. pod Narvikiem. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii służył w 1. Batalionie Strzelców Podhalańskich 1. Brygady Strzelców.
Zgłosił się do służby w kraju. W okupowanej Polsce otrzymał przydział do Okręgu Łódź Armii Krajowej. Początkowo był członkiem sztabu Okręgu, a następnie przeszedł na stanowisko szefa Oddziału II Informacyjno-Wywiadowczego. Organizował sieć wywiadu na terenie Okręgu oraz w innych terenach III Rzeszy. Werbował agentów wśród niemieckich żołnierzy, dzięki temu uzyskiwano informacje na temat jednostek Wehrmachtu we Francji i na froncie wschodnim. Wiosną 1944 roku przetoczyła się fala aresztowań wśród członków Oddziału II Sztabu Okręgu. Jabłoński na pewien czas wyjechał do Warszawy. Po wkroczeniu Armii Czerwonej został aresztowany przez NKWD. Śledztwo przeciwko niemu umorzono w połowie 1945 roku. Zamieszkał w Warszawie i ujawnił się przed Komisją Likwidacyjną ds. byłej AK. W 1949 roku został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Przeszedł brutalne śledztwo. Otrzymał wyrok dziewięciu lat więzienia. Z Więzienia Karnego we Wronkach wyszedł w 1955 roku. W 1956 roku Sąd Najwyższy uchylił wyrok z 1950 roku.
Władysław Kochański (1918–1980)
Pochodził ze Stanisławowa. Podczas kampanii wrześniowej służył jako dowódca obrony przeciwlotniczej 48. Pułku Piechoty w Stryju. Zdołał przedostać się do Francji. Wstąpił w szeregi Polskich Sił Zbrojnych. Objął stanowisko dowódcy plutonu ciężkich karabinów maszynowych. Wziął udział w kampanii francuskiej. Pod koniec czerwca 1940 roku ewakuował się do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymał przydział na stanowisko dowódcy plutonu ciężkich karabinów maszynowych w 2. Batalionie Strzelców „Kratkowane Lwiątka” 1. Samodzielnej Brygady Strzelców. Następnie służył w 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. Przeszedł kurs cichociemnych. W nocy z 1 na 2 września 1942 roku pod pseudonimem „Bomba” został przerzucony na terytorium okupowanej Polski.
Po aklimatyzacji w Warszawie otrzymał przydział do II odcinka sieci „Wachlarz” na Wołyniu, którego zadaniem było prowadzenie dywersji na zapleczu frontu wschodniego. Po rozwiązaniu „Wachlarza” został żołnierzem Okręgu Wołyń AK. Na tym obszarze Polacy byli mocno zagrożeni przez działania Ukraińskiej Powstańczej Armii. Skierowany do powiatu kostopolskiego w celu odbudowy rozbitej przez Niemców sieci konspiracyjnej przekonuje się, że dużo ważniejsze jest tworzenie ośrodków samoobrony przed wyniszczeniem polskiej ludności sotnie UPA. Po rozpoczęciu „rzezi wołyńskiej” obejmuje dowodzenie ośrodka samoobrony w Hucie Stepańskiej. Schroniło się tam pięć tysięcy Polaków. 16 lipca oddziały UPA spaliły kilkanaście okolicznych wsi. Tego samego dnia nastąpił frontalny atak na Hutę Stepańską. Po 32 godzinach zaciętych walk, Kochański nie widzi możliwości na powodzenie obrony i decyduje się na karkołomną operację przebicia się poza pierścień oblężenia połączoną z wyprowadzeniem ludności cywilnej. Dzięki jego zdolnościom dowódczym i determinacji pozostałych Polaków udaje się ocalić kilka tysięcy ludzi. W połowie lipca w okolicach Huty Stepańskiej zginęło ponad sześciuset cywilów.
Jeszcze w lipcu na rozkaz dowództwa Kochański na czele pięćsetosobowego oddziału udał się do bazy samoobrony w Hucie Starej. Oddział „Bomby” stoczył wiele potyczek ze zgrupowaniami UPA, ratując życie setek Polaków. 16 listopada 1943 roku pod Moczulanką wspólnie z sowieckim oddziałem partyzanckim żołnierze Kochańskiego rozgromili ugrupowanie UPA liczące ponad tysiąc ludzi. W grudniu 1943 roku „Bomba” otrzymał zaproszenie od jednego z dowódców partyzantki radzieckiej, generała Naumowa. Kochański udał się na spotkanie, zabierając porucznika „Strzemię” i księdza Leona Śpiewaka „Oboźnika” oraz kilkuosobową eskortę. W sowieckim sztabie Polacy zostali rozbrojeni i aresztowani. Na miejscu zastrzelono żołnierzy z eskorty, a „Bomba”, „Strzemię” i „Oboźnik” zostali przetransportowani do Moskwy. Jako przedstawiciel „obcej agentury” Kochański otrzymał wyrok 25 lat. Po czterech latach spędzonych w więzieniu przewieziono go na Kamczatkę do pracy w kopalni miedzi. Do Polski wrócił w 1956 roku jako schorowany człowiek.
Franciszek Rybka (1918–1986)
Przyszedł na świat w Libuszy, w Małopolsce. Po maturze został zawodowym żołnierzem. Ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Komorowie. Latem 1939 roku uzyskał stopień podporucznika. Podczas kampanii wrześniowej służył w Ośrodku Zapasowym 5 Dywizji Piechoty. Brał udział w obronie Lwowa. W listopadzie 1939 roku przeszedł na Węgry. Po ucieczce z obozu internowania dotarł do Francji, gdzie otrzymał przydział do Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Podczas kampanii norweskiej dowodził plutonem. Za zasługi w bitwie o Narvik otrzymał Krzyż Walecznych. Po powrocie macierzystej jednostki do Francji brał udział w walkach w Bretanii. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymał przydział do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich. W 1941 roku zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie w zakresie dywersji. W 1942 roku został przerzucony do okupowanej Polski.
Po standardowej aklimatyzacji do życia w warunkach okupacji otrzymał przydział do Okręgu Nowogródek Armii Krajowej. Na początku 1943 roku objął stanowisko zastępcy komendanta Ośrodka Stołpce Obwodu Baranowicze AK, a rok później został dowódcą tego Obwodu. Wiosną 1944 roku przeszedł na stanowisko zastępcy dowódcy Zgrupowania Stołpecko-Nalibowskiego. Latem 1944 roku do Puszczy Nalibockiej zbliżył się front. Zgrupowanie Stołpecko-Naliborskie ruszyło w przeciwną stronę. 861 zaprawionych w bojach z Niemcami i partyzantką sowiecką dobrze uzbrojonych żołnierzy przez 27 dni przebyło ponad czterysta kilometrów i pod koniec lipca dołączyło do oddziałów Armii Krajowej w Puszczy Kampinoskiej. Zmagający się z czerwonką porucznik Rybka udał się na leczenie do Warszawy, w której wkrótce wybuchło powstanie. Odcięty od powstańców na Ochocie nie brał udziału w walkach, w połowie sierpnia 1944 roku w grupie ludności cywilnej trafił do obozu w Pruszkowie.
Po ucieczce zatrzymał się w Milanówku. Na początku 1945 roku ponownie dołączył do oddziału partyzanckiego. Po rozwiązaniu Armii Krajowej wrócił w rodzinne strony. Zagrożony aresztowaniem, w maju 1945 roku udał się do Tarnowa. Później mieszkał w Gdańsku, a następnie w Szczecinie. W 1948 roku postanowił przedostać się na Zachód, późną jesienią dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie mieszkał do końca życia.
Stanisław Winter (1908–1945)
Pochodził z Nowego Sącza. W 1927 roku zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po dwóch latach przerwał naukę i został powołany do wojska. Szkolił się w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Krakowie, a następnie odbył praktykę w 1. Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu. Po przejściu do rezerwy pracował jako urzędnik. W 1939 roku podczas mobilizacji otrzymał przydział do Limanowskiego Batalionu Obrony Narodowej podporządkowanego 2. Brygadzie Górskiej w składzie Armii „Karpaty”. W czasie kampanii wrześniowej walczył m.in. w rejonie Nowego Sącza, Jasła, Krosna i Sanoka. Uniknął niewoli i wrócił do Nowego Sącza. Pod koniec listopada przekroczył granicę polsko-słowacką i przedostał się na Węgry, gdzie został internowany. Po ucieczce z obozu internowania dotarł do Francji. Służył jako adiutant dowódcy batalionu w Szkole Podchorążych w Camp de Coëtquidan.
Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii otrzymał przydział do 4. Brygady Kadrowej Strzelców przemianowanej następnie na 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową. W 1941 roku zgłosił się do służby w kraju i odbył przeszkolenie w dywersji. W nocy z 1 na 2 września 1942 roku został przerzucony do okupowanej Polski. Służył w Okręgu Nowogródek Armii Krajowej. W styczniu 1943 roku objął stanowisko komendanta Obwodu Nieśwież AK. Brał udział w wielu akcjach bojowych. Oddział, którym dowodził, osiągnął liczebność pięciuset żołnierzy. Po rozpoczęciu akcji „Burza” został dowódcą batalionu w 78. Pułku Piechoty AK. Pod koniec czerwca 1944 roku jego żołnierze zostali rozbrojeni przez oddziały NKWD. Stanisław Winter jako Jan Hryniewicz został wcielony do Ludowego Wojska Polskiego. Jako kapitan dowodził kompanią 26. Pułku Piechoty, brał udział w walkach o Wał Pomorski. W kwietniu 1945 roku został zatrzymany przez kontrwywiad wojskowy pod zarzutem planowanej dezercji. Po okrutnym śledztwie otrzymał karę śmierci. Wyrok wykonano 28 czerwca 1945 roku w Poznaniu. W 1993 roku na mocy wyroku Izby Wojskowej Sądu Najwyższego został uniewinniony i zrehabilitowany.
Jan Woźniak (1917–1984)
Urodził się w Buszkówku niedaleko Kutna. Od trzeciego roku życia mieszkał w Kowlu na Kresach Wschodnich. W ramach służby wojskowej wstąpił do Szkoły Podchorążych Saperów Rezerwy w Modlinie. Po przejściu do cywila podjął pracę jako sekretarz techniczny Urzędu Miar i Wag w Brześciu. W 1938 roku zatrudnił się na kolei, w Parowozowni Głównej w Stanisławowie. Po wybuchu drugiej wojny światowej został żołnierzem 48. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Stanisławowie. Dowodził plutonem pionierów. W drugim tygodniu kampanii wrześniowej został przeniesiony do Ośrodka Zapasowego 11. Karpackiej Dywizji Piechoty w Stryju. 18 września przeszedł na Węgry. Dopiero w maju 1940 roku zdołał uciec z obozu internowania. W tym samym miesiącu dotarł do Francji i wstąpił do polskich oddziałów. Odbył kurs przeciwpancerny w Granville. Po klęsce Francuzów ewakuował się do Wielkiej Brytanii.
Na Wyspach Brytyjskich służył w 3. Brygadzie Strzelców, a następnie w 4. Brygadzie Kadrowej Strzelców. 9 października 1941 roku jego jednostka została przemianowana na 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową. Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie dywersyjne. W okupowanej Polsce otrzymał przydział do Okręgu Nowogródek Armii Krajowej, gdzie na początku 1943 roku objął stanowisko dowódcy Kedywu i zastępcy komendanta Inspektoratu Południowego. Organizował i prowadził szkolenia dywersyjne, zajmował się produkcją materiałów wybuchowych. Brał udział w wielu akcjach bojowych. W maju 1944 roku został dowódcą specjalnej kompanii szturmowej w VII batalionie 77. Pułku Piechoty AK pod komendą słynnego cichociemnego Jana Piwnika „Ponurego”. Wziął udział w operacji „Ostra Brama”. Po zakończeniu walk o Wilno zdołał uniknąć aresztowania przez NKWD i wrócił na teren macierzystego Inspektoratu. W maju 1945 roku jako repatriant przyjechał do Górska pod Toruniem. Rok później podjął studia na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. W 1952 roku uzyskał dyplom inżyniera mechanika. W latach sześćdziesiątych zamieszkał w Bydgoszczy. W 1978 roku przeszedł na emeryturę.
