czwartek,
Operacja lotnicza „Belt”
Przerzut cichociemnych do okupowanej Polski, który odbył się w nocy z 30 na 31 marca 1942 roku, miał dramatyczny przebieg. W operacji lotniczej „Belt” uczestniczyli porucznik Jan Jokiel „Ligota”, porucznik Stefan Majewicz „Hruby”, porucznik Piotr Motylewicz „Krzemień”, rotmistrz Jerzy Sokołowski „Mira”, major Tadeusz Sokołowski „Trop” oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj podporucznik Jerzy Mara-Mayer „Filip”. Spadochroniarze odlecieli z Anglii na pokładzie samolotu Halifax L-9613 „V”, który wystartował z lotniska RAF Tempsford położonego 75 kilometrów na północ od centrum Londynu. Dowódcą polskiej załogi był kapitan nawigator Antoni Voelnagel.
Planowo zrzut miał odbyć się 8 kilometrów na północny wschód od Końskich. Załoga samolotu omyłkowo za oznakowanie punktu zrzutu uznała oświetlenie obozu jenieckiego dla żołnierzy sowieckich w Baryczy i skoczkowie wylądowali w pobliżu drutów okalających obóz. Zdołali szczęśliwie się wycofać, jednak przepadły zasobniki ze sprzętem wojskowym.
Jan Jokiel (1906–1996)
Pochodził z Łodzi. Ukończył Wyższą Szkołę Ekonomiczną w Warszawie oraz Centrum Szkolenia Lotniczego w Dęblinie. Brał udział w kampanii wrześniowej. Przez Rumunię przedostał się do Francji. Służył w Polskich Siłach Powietrznych w Lyonie. Po upadku Francji znalazł się w Wielkiej Brytanii. Służył jako oficer taktyczny w 302. Dywizjonie Myśliwskim „Poznańskim”. Dodatkowo dzięki doskonałej znajomości języka angielskiego zajmował się tłumaczeniem tekstów technicznych. Zgłosił się do służby w kraju i odbył przeszkolenie w polskiej szkole wywiadu działającej pod przykrywką Oficerskiego Kursu Doskonalenia Oficerów Administracji.
W ramach operacji lotniczej „Belt” został przerzucony do okupowanej Polski. Otrzymał przydział do Wydziału Lotnictwa Oddziału III Operacyjnego Komendy Głównej Armii Krajowej. Po wybuchu powstania warszawskiego uczestniczył w nieudanym ataku na lotnisko „Okęcie”. Do 8 sierpnia walczył na Ochocie. Po zajęciu dzielnicy przez Niemców został wywieziony z ludnością cywilną do obozu przejściowego w Pruszkowie, z którego zdołał zbiec. Po wojnie zamieszkał w Sopocie. Z tytułem magistra ichtiologii ukończył Wyższą Szkołę Rolniczą w Olsztynie. Z jego inicjatywy powstał Rybacki Ośrodek Doświadczalny w Oliwie. Napisał dwie książki związane ze swoimi wojennymi losami, „Udział Polaków w Bitwie o Anglię” oraz „Wróciłem najkrótszą drogą”. Zmarł 10 czerwca 1996 roku w Sopocie.
Piotr Motylewicz (1915–1944)
Urodził się 21 czerwca 1915 roku. W latach szkolnych działał w harcerstwie. W 1934 roku zdał maturę i został powołany do wojska. Służył w 54 pułku piechoty Strzelców Kresowych 12 Dywizji Piechoty w Tarnopolu. Ukończył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty. Po służbie zasadniczej pozostał w wojsku. W latach 1936–1938 uczył się w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie. Przed wojną posiadał stopień podporucznika. W kampanii wrześniowej walczył jako dowódca plutonu w szeregach 51. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych. 17 września został raniony. 19 września przekroczył granicę polsko-węgierską, Udało mu się zbiec z obozu internowania i na początku listopada dotrzeć do Francji, gdzie wstąpił do Wojska Polskiego we Francji. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku przedostał się do Wielkiej Brytanii. Zgłosił się służby w okupowanej Polsce. Po odbyciu przeszkolenia i awansie do stopnia porucznika, w nocy z 30 na 31 marca 1942 roku w ramach operacji „Belt” został zrzucony nad krajem.
Otrzymał przydział na stanowisko dowódcy patrolu dywersyjnego na IV Odcinku Wachlarza. Szkolił żołnierzy podziemia. Kolejny przydział z maja 1943 roku to stanowisko instruktora Kedywu Okręgu Wilno Armii Krajowej. Brał udział w wielu zbrojnych akcjach dywersyjnych. W lipcu 1943 roku był jednym z organizatorów oddziały partyzanckiego, na którego bazie później powstała 6. Wileńska Brygada AK. Poległ 7 stycznia 1944 pod Mikuliszkami. W konspiracji używał pseudonimów „Krzemień”, „Grab”, „Szczepcio”.
Stefan Majewicz (1910–1944)
Uczył się w poznańskim Seminarium Nauczycielskim Męskim im. Ewarysta Estkowskiego. W 1931 roku zdał egzamin dojrzałości i uzyskał uprawnienia nauczyciela szkół powszechnych. W latach 1931-1933 studiował w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie. Początkowo pracował jako nauczyciel wychowania fizycznego w Toruniu, później był urzędnikiem w Warszawie. W ramach służby wojskowej ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Podczas kampanii wrześniowej służył w 33. Pułku Artylerii Lekkiej. Brał udział w walkach na Wileńszczyźnie, a następnie uczestniczył w obronie Lwowa. Po klęsce wrześniowej przedostał się do Francji, gdzie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Otrzymał przydział do 1. Dywizjonu Artylerii Lekkiej 1. Brygady Strzelców. Zgłosił się do służby w kraju i przeszedł szkolenie w polskiej szkole wywiadu działającej pod kamuflażem Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej w Glasgow. 13 stycznia 1942 roku złożył przysięgę na rotę Związku Walki Zbrojnej.
Po przerzucie do okupowanej Polski i odbyciu standardowej aklimatyzacji do życia w warunkach okupacji otrzymał przydział do II Oddziału Komendy Głównej Armii Krajowej. Był oficerem wywiadu Referatu „Zachód”, prowadził działalność na terenie III Rzeszy, m.in. w Hamburgu, Lubece, Bremie i Szczecinie. Na początku 1943 roku został aresztowany przez Niemców w Warszawie, jednak zdołał zbiec, wyskakując z ciężarówki podczas transportu na Pawiak. W maju 1943 roku zatrzymano go ponownie, podczas aresztowania został postrzelony i nieprzytomny trafił na Pawiak. Przeszedł brutalne śledztwo, jednak nie ujawnił żadnych informacji. 13 sierpnia 1944 roku został rozstrzelany w ruinach getta warszawskiego.
Jerzy Władysław Sokołowski (1910–1980)
Przyszedł na świat w Naukat, w Turkiestanie. Jego ojciec pracował tam przy budowie linii kolejowej. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę jego rodzice wrócili do kraju. Uczył się w Gimnazjum Miejskim w Warszawie. W 1929 roku wstąpił do Korpusu Kadetów we Lwowie. W 1933 roku zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął naukę w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. 15 października 1935 roku otrzymał awans do stopnia podporucznika i przydział do 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich we Lwowie. W szeregach macierzystej jednostki wziął udział w wojnie obronnej 1939. 19 września przeszedł na Węgry. Po ucieczce z obozu internowania dotarł do Francji. Służył w 10. Brygadzie Kawalerii Pancernej. W czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie nadal służył w 10. Brygadzie Kawalerii Pancernej. Latem 1941 roku przeszedł do 1. Samodzielnej Brygady spadochronowej. Zgłosił się do służby w kraju i odbył szkolenie ze specjalnością w dywersji. 13 stycznia 1942 roku został zaprzysiężony.
Po wylądowaniu w okupowanej Polsce odbył trzytygodniową aklimatyzację do warunków okupacji w Warszawie, a następnie otrzymał przydział do IV Odcinka „Wachlarza”. Brał udział w operacjach wywiadowczych i akcjach bojowych. W grudniu 1942 roku został aresztowany i osadzony w więzieniu w Słucku. Poddano go brutalnemu śledztwu, podczas transportu z budynku gestapo do więzienia zdołał obezwładnić konwojenta i zbiec. Dotarł do Warszawy, a następnie wziął udział w próbie uwolnienia aresztowanych w Mińsku żołnierzy polskiego podziemia. Z trudem przygotowana akcja zakończyła się niepowodzeniem i masakrą więźniów. Po powrocie do Warszawy otrzymał przydział do Kedywu Komendy Głównej AK. Prowadził szkolenia w zorganizowanej przez cichociemnego podpułkownika Henryka Krajewskiego szkole dywersji o kryptonimie „Zagajnik”. 2 października 1943 roku podczas akcji likwidacyjnej agenta gestapo na skrzyżowaniu Alei Jerozolimskich i Nowego Światu został raniony i zatrzymany. Przeszedł brutalne śledztwo.
Został przewieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. Dołączył do obozowego ruchu oporu. Latem 1944 roku wraz ze Zbigniewem Kączkowskim uciekł z obozu. Zostali ujęci po trzech dniach. Po wymierzeniu im kary chłosty zostali osadzeni w podziemiach „Bloku Śmierci”. Rotmistrz Sokołowski przebywał tam kilka tygodni, przeżył dzięki pomocy członków obozowej konspiracji, którzy dostarczali mu chleb i wodę. W sierpniu 1944 roku wywieziono go do KL Buchenwald, a następnie do KL Mittelbau-Dora. W kwietniu 1945 roku został ewakuowany do obozu KL Bergen-Belsen. Obóz wyzwoliły wojska alianckie.
W maju 1945 roku zameldował się w Londynie. Pod koniec 1945 roku otrzymał przydział do 14. Pułku Ułanów w składzie 16. Samodzielnej Brygady 1. Korpusu Polskiego. Wkrótce otrzymał awans do stopnia majora. Po demobilizacji zamieszkał w Wielkiej Brytanii. W czerwcu 1958 roku wrócił do Polski. Zmarł 8 stycznia 1980 roku w Warszawie.
Tadeusz Sokołowski (1905–1943)
Tadeusz Sokołowski urodził się 25 września 1905 roku w Żemłosławiu niedaleko Lidy. Młodość spędził w Warszawie. Uczył się w Państwowym Gimnazjum im. A. Mickiewicza. W czasach szkolnych działał w harcerstwie. W 1920 roku wstąpił do Korpusu Kadetów nr 2 w Modlinie. Po wybuchu trzeciego powstania śląskiego w 1921 roku uciekł z kilkoma kolegami na Śląsk i dołączył do powstańców. W 1924 roku zdał egzamin dojrzałości i wstąpił do wojska. Po ukończeniu w Oficerskiej Szkoły Artylerii w Toruniu otrzymał stopień podporucznika i przydział do 14. Dywizjonu Artylerii Konnej w Białymstoku. W 1928 roku został przeniesiony do elitarnego 1. Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. W 1935 roku uzyskał stopień rotmistrza. W latach 1936–1938 odbył studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W latach trzydziestych wyczynowo uprawiał jeździectwo. Był jednym z najlepszych polskich jeźdźców, wielokrotnie zdobywał medale na mistrzostwach kraju, odnosił sukcesy w konkursach. W 1936 roku brał udział w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie.
Podczas kampanii wrześniowej początkowo był oficerem sztabu dowódcy południowego zgrupowania Armii Odwodowej „Prusy” generała Stanisława Skwarczyńskiego. W drugiej połowie września był dowódcą dywizjonu rozpoznawczego Warszawskiej Brygady Pancerno–Motorowej. Brał udział w pierwszej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Zdołał uniknąć niewoli i w październiku 1939 roku przeszedł na Węgry. Przedostał się do Francji. Służył w 1. Dywizjonie Kawalerii, a następnie w Wileńskim Dywizjonie Rozpoznawczym 2. Dywizji Strzelców Pieszych. W kraju nad Loarą ukończył kursy szyfrowy i przeciwpancerny. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii otrzymał przydział do 4. Brygady Kadrowej Strzelców. Później służył w jednostkach kawalerii. Zgłosił się do służby w kraju i odbył przeszkolenie w dywersji. 29 listopada 1941 roku złożył przysięgę na rotę Związku Walki Zbrojnej.
W okupowanej Polsce otrzymał przydział na stanowisko zastępcy dowódcy IV Odcinka „Wachlarza”. Pod koniec sierpnia 1942 roku został dowódcą odcinka. Działał w rejonie miejscowości Baranowicze, Słuck, Bobrujsk, Żłobin, Lida, Mińsk, Borysów i Orsza. Organizował ośrodki dywersyjne, brał udział w akcjach bojowych polegających głównie na atakowaniu niemieckiego transportu kolejowego. Jesienią 1942 roku po zatrzymaniu przez gestapo i załamaniu się w śledztwie jednego z konspiratorów nastąpiły aresztowania żołnierzy Armii Krajowej z IV Odcinka „Wachlarza”. Gestapo zatrzymało m.in. Tadeusza Sokołowskiego, Jerzego Sokołowskiego, Bohdana Piątkowskiego, Wacława Zaorskiego, Kazimierza Smolskiego. Tadeusz Sokołowski mimo bicia do utraty przytomności nie ujawnił żadnych informacji.
Dowództwo Armii Krajowej zorientowało się w sytuacji dopiero pod koniec grudnia, po ucieczce z więzienia w Słucku rotmistrza Jerzego Sokołowskiego. W połowie stycznia z zadaniem uwolnienia żołnierzy „Wachlarza” z miejscowego więzienia do Mińska wysłano grupę oficerów pod dowództwem majora Stefana Rychtera. Po przybyciu na miejsce nawiązano kontakt z więźniami za pomocą grypsów. Do więzienia przemycono pistolety. Akcja miała rozpocząć się 6 lutego wieczorem. Na skutek zdrady współpracującego z AK strażnika, tego dnia do więzienia wkroczyło gestapo i żandarmeria. Do celi, w której przebywali Polacy, wrzucono granaty. Większość z nich odniosła rany. Major Tadeusz Sokołowski został zakatowany podczas przesłuchania. Równolegle do działań podjętych w więzieniu, Niemcy otoczyli dom, w którym przebywali major Rychter i porucznik Stefan Derfert. Obaj oficerowie zginęli w walce z przeważającym przeciwnikiem.
