wtorek,
Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko”
Zygmunt Szendzielarz Urodził się 12 marca 1910 roku w Stryju. W 1934 roku ukończył Szkołę Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu, uzyskując stopień podporucznika. Otrzymał przydział do 4 pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie. W 1938 roku awansował do stopnia porucznika i objął dowództwo szwadronu. Przed wybuchem wojny brał udział w wielu zawodach jeździeckich, zajmując czołowe miejsca.
W szeregach macierzystej jednostki walczył w kampanii wrześniowej. 10 września jego pułk został rozbity, a porucznik Szendzielarz dołączył do kombinowanej Brygady Kawalerii pod dowództwem pułkownika Adama Zakrzewskiego. Pod koniec wojny obronnej 1939 roku znalazł się w Grupie Operacyjnej Kawalerii generała Władysława Andersa, która przebijała się na Węgry. 27 września wobec przeważających sił niemieckich i sowieckich generał Anders rozwiązał swoje oddziały. Zygmunt Szendzielarz dostał się do niewoli, jednak szybko zdołał zbiec.
Jego próby dotarcia do Francji zakończyły się niepowodzeniem. Po powrocie do Wilna włączył się w działalność konspiracyjną i przyjął pseudonim „Łupaszko” na cześć legendarnego zagończyka z okresu wojny z bolszewikami Jerzego Dąbrowskiego. W 1940 roku prawdopodobnie dowodził szwadronem w Wileńskim Pułku Ułanów Śmierci. Od końca 1941 roku pracował w komórce wywiadu. Pod koniec lata 1943 roku decyzją Komendy Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej zastąpił zamordowanego przez sowieckich partyzantów podporucznika Antoniego Burzyńskiego „Kmicica” na stanowisku dowódcy pierwszego oddziału partyzanckiego AK na Wileńszczyźnie. Jesienią oddział „Łupaszki” przyjął nazwę 5 Wileńskiej Brygady AK. Nieoficjalnie Brygada „Łupaszki” była nazywana „Brygadą Śmierci”. Prowadzono walki z Niemcami i ich sojusznikami oraz z partyzantką sowiecką.
Podczas akcji „Burza” na Wileńszczyźnie oddział „Łupaszki” nie brał udziału w operacji „Ostra brama”. Przyczyna nieobecności 5 Wileńskiej Brygady AK podczas walk o Wilno nie została jednoznacznie ustalona przez historyków. 5 Brygada wycofała się na zachód. Pod koniec lipca została częściowo rozbrojona przez Armię Czerwoną w Puszczy Grodzieńskiej. Szendzielarz z resztkami Brygady udał się do Puszczy Białowieskiej. 10 listopada Szendzielarz został awansowany do stopnia majora. Po rozwiązaniu Armii Krajowej „Łupaszko” został komendantem partyzantki Okręgu Białostockiego Armii Krajowej Obywatelskiej. Oddział pod jego dowództwem prowadził liczne walki z Armią czerwoną i polskimi komunistami.
We wrześniu 1945 roku major Szendzielarz rozwiązał 5. Brygadę Wileńską. Wyjechał na Pomorze, gdzie nadal prowadził działalność skierowaną przeciw komunistom. W 1946 roku powrócił do partyzantki. W Borach Tucholskich odtworzył 5. Brygadę Wileńską. Jego żołnierze operowali na terenie województwa zachodniopomorskiego, gdańskiego i olsztyńskiego. Pod koniec lata przeniósł się na Białostocczyznę i dołączył do 6. Brygady Wileńskiej podporucznika Lucjana Minkiewicza „Wiktora”. Wczesną wiosną 1947 roku zwolnił część swoich ludzi. Sam również postanowił zaprzestać czynnej walki zbrojnej.
Ukrywał się w Osielcu koło Makowa Podhalańskiego. Pod koniec czerwca 1948 roku został aresztowany przez komunistyczne służby. Po przewiezieniu do Warszawy „Łupaszkę” osadzono w więzieniu mokotowskim. Podczas śledztwa był torturowany. 2 listopada 1950 roku po pokazowym procesie komunistyczny sąd skazał go na karę śmierci. Wyrok wykonano 8 lutego 1951 roku. Prochy Zygmunta Szendzielarza odnaleziono dopiero w 2013 roku.
