środa,
Zygmunt Podhorski
Dzisiaj przypada rocznica urodzin generała Zygmunta Podhorskiego – uczestnika dwóch wojen światowych, jednego z najlepszych polskich dowódców we wrześniu 1939 roku.
Zygmunt Podhorski „Zaza” urodził się 25 maja 1891 roku w majątku Popudnia, w ówczesnej guberni kijowskiej. Uczył się w warszawskich szkołach, zdał polską oraz eksternistycznie rosyjską maturę. Odbył służbę wojskową w rosyjskim pułku ułanów. Od 1911 roku studiował na Studium Rolniczym Uniwersytetu Jagielońskiego. Naukę przerwał wybuch wojny – unikając internowania, musiał opuścić Kraków będący pod rządami Austro-Węgier. Dyplom inżyniera rolnika zdobył już po wojnie, w połowie lat dwudziestych.
Na początku pierwszej wojny światowej Podhorski walczył w oddziałach rosyjskiej kawalerii. Kilkukrotnie wyróżnił się w boju i zdobył awans na podporucznika. Podjął starania o przydział do polskiego 1 pułku ułanów. Już jako żołnierz tej formacji w 1917 roku otrzymał stopień porucznika. Na początku listopada 1918 roku powrócił do Polski.
Był jednym z twórców 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. Tradycje i nazwa jednostki pochodziły od 1 Pułku Ułanów Legionu Puławskiego oraz bohaterskiej szarży pod Krechowcami. W bitwie tej uczestniczył osobiście. Wziął udział w wojnie polsko-ukraińskiej. Pod koniec wojny polsko-bolszewickiej, 9 września 1920 roku, w stopniu majora został dowódcą 1 Pułku Ułanów Krechowieckich.
W dwudziestoleciu międzywojennym był zawodowym oficerem. Po ukończeniu specjalistycznego kursu oficerskiego we Francji, w latach 1927-1935 powierzono mu stanowisko komendanta elitarnego Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Wychował wielu wybitnych kawalerzystów i uważany jest za najwybitniejszego komendanta tej placówki. Później dowodził kilkoma oddziałami kawalerii. W marcu 1938 roku otrzymał awans na generała brygady.
W chwili wybuchu drugiej wojny światowej dowodził Suwalską Brygadą Kawalerii włączonej w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. W trakcie ciężkich walk pod Zambrowem w dniach 9-10 września tymczasowo dowodził całą Grupą Operacyjną „Narew”. Z podwójnego okrążenia przebiły się jedynie oddziały kawalerii pod jego bezpośrednim dowództwem. 20 września w Puszczy Białowieskiej na bazie Suwalskiej i Podlaskiej Brygady Kawalerii utworzył nazwaną od jego pseudonimu Dywizję Kawalerii „Zaza”. Żołnierze pod komendą generała Podhorskiego często musieli przemieszczać się pomiędzy licznymi niemieckimi oddziałami, stoczyli dziesiątki mniejszych i większych potyczek, a dzięki trafnym decyzjom dowódcy uniknęli otoczenia i rozbicia. Pod koniec września Dywizja Kawalerii „Zaza” dołączyła do Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” generała Franciszka Kleeberga.
W bitwie pod Kockiem kawalerzyści Podhorskiego zadali wrogowi dotkliwe straty i zachowali sprawność operacyjną, jednak z powodu braku amunicji, wielu rannych bez zapewnionej opieki medycznej oraz sytuacji w kraju, padł rozkaz o kapitulacji. Generał Zygmunt Podhorski dostał się do niewoli. Działał w obozowej konspiracji jako szef sztabu, wywiadu i kontrwywiadu. Jego siatka współpracowała z Armią Krajową.
Po wyzwoleniu służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. Jego syn, Piotr Podhorski „Piotr”, poległ w powstaniu warszawskim. Kiedy został zdemobilizowany, zamieszkał z żoną i córką w Londynie, gdzie podjął pracę w zakładzie krawieckim. Mimo trudnych warunków bytowych aktywnie uczestniczył w życiu politycznym jako zwolennik generała Władysława Andersa. Był przewodniczącym Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej. Udzielał się w działalności społecznej i kombatanckiej. Zmarł na emigracji 12 września 1960 roku.
Odznaczono go wieloma polskimi i zagranicznymi najwyższymi orderami, m.in. Krzyżem Złotym Orderu Wojennego Virtuti Militari za zasługi wojskowe w kampanii wrześniowej, Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari w 1921 roku, pośmiertnie Krzyżem Kawalerskim Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, francuskim Orderem Legii Honorowej, rosyjskim Orderem Świętego Jerzego.
