poniedziałek,
Znak Spadochronowy
„Zatwierdzam Znak Spadochronowy w kształcie spadającego do walki orła”
–– rozkaz Władysława Sikorskiego, czerwiec 1941.
Decyzję o ustanowieniu Znaku Spadochronowego podjął Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych generał Władysław Sikorski. Postanowienie to związane z formowaniem 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, a odznaka miała być elementem wyróżniającym nowy rodzaj wojsk polskich. Nadzorem nad pracami projektowymi miał zająć się kapitan Maciej Kalenkiewicz, który jako przedstawiciel grupy młodych oficerów postulował utworzenie wojsk desantowych przeszkolonych w zakresie dywersji. Ostatecznie efektem tych starań było powstanie grupy żołnierzy-dywersantów nazywanych cichociemnymi.
Projekt graficzny Znaku Spadochronowego wykonał artysta plastyk Marian Walentynowicz. Rysownika tego zna większość Polaków za sprawą „120 przygód Koziołka Matołka”, których był ilustratorem. Tworząc projekt Znaku Spadochronowego, wykorzystał element ze swojej wcześniejszej pracy, okładki do emigracyjnego wydania książki Józefa Kisielewskiego „Ziemia gromadzi prochy”. Rozkaz w sprawie Znaku Spadochronowego został wydany 20 czerwca 1941 roku.
„Chcemy, by orły naszych sztandarów zwycięsko spadły na wroga, zanim spoczną na swojej oswobodzonej ziemi”
–– rozkaz Władysława Sikorskiego, czerwiec 1941.
Ustanowiono dwa rodzaje Znaku Spadochronowego: bojowy i zwykły. Do noszenia zwykłego znaku mieli żołnierze posiadający wyszkolenie spadochronowe, wersja bojowa przeznaczona była dla bojowej akcji spadochronowej. Jedyną wizualną różnicą dwóch wersji były złote dziób i pazury orła w odmianie bojowej. 23 września 1941 roku w rejonie Kincraig w Szkocji, odbyły się pierwsze ćwiczenia bojowe polskich oddziałów spadochronowych. Po ich zakończeniu generał Sikorski wręczył żołnierzom Brygady pierwsze zwykłe Znaki Spadochronowe. Znak należało nosić na lewej piersi powyżej orderów. Zasada ta przetrwała do dziś.
Znak Spadochronowy otrzymali żołnierze Brygady Spadochronowej, cichociemni, żołnierze Samodzielnej Kompanii Grenadierów, kurierzy polityczni wysłani do kraju oraz polscy skoczkowie skaczący w ramach działań brytyjskich oddziałów specjalnych. Odznakę wręczano także obcokrajowcom, którzy przeszli polskie przeszkolenie spadochronowe. Wśród nich byli Francuzi, Norwedzy, Brytyjczycy, Belgowie, Holendrzy, Czesi i Amerykanie. Łącznie przyznano 6536 Znaków Spadochronowych, w tym 468 otrzymali skoczkowie z innych państw. Wszystkie odznaki były numerowane. Po operacji „Market-Garden” Minister Obrony Narodowej wydał rozkaz o modyfikacji wzoru bojowej wersji Znaku Spadochronowego: „Do zwykłego Znaku Spadochronowego dodaje się pozłacany wieniec laurowy, przymocowany od spodu do szponów orła”. Rozkaz w tej sprawie wydano 20 listopada 1944 roku.
Już po wojnie, 5 lutego 1954 roku w Londynie, ustanowiono wersję znaku przeznaczoną dla żołnierzy Armii Krajowej. Odznaka była podobna do bojowego Znaku Spadochronowego z 1944 roku, a różnicą była srebrna kotwica „Polski Walczącej” umieszczona wewnątrz wieńca laurowego. Liczba wydanych odznak tego typu odpowiada liczbie cichociemnych przerzuconych do kraju. Było to 316 numerowanych egzemplarzy. Sześciu spośród cichociemnych poległo podczas lotu do kraju, a kolejnych trzech zginęło podczas skoku.
Po wojnie w ludowym Wojsku Polskim przyjęto odznakę skoczka wzorowaną na sowieckim symbolu skoczka spadochronowego. Była to postać spadochroniarza na spadochronie ze zwykłym orłem nad czaszą. Ze względu na kształt do tej odznaki przylgnęła potoczna nazwa „spławik”. W 1967 roku wprowadzono odznaki dla Wojsk Powietrznodesantowych wzorowane na Bojowym Znaku Spadochronowym z 1944 roku. Wymienne wkładki umieszczane w wieńcu wskazywały ilość oddanych skoków lub klasę specjalisty wojskowego. Na podstawie przepisów wydanych 1 lipca 1974 roku w odznakach spadochronowych we wkładkach do wieńca zamiast liczby skoków umieszcza się numer uzyskanej klasy kwalifikacyjnej.
