poniedziałek,
Zjednoczenie Niemiec
Oficjalna data zjednoczenia Niemiec to 3 października 1990 roku. Co wydarzenie to miało wspólnego z polską granicą?
Po zakończeniu drugiej wojny światowej Niemcy zostały podzielone na cztery strefy okupacyjne. Niedługo później rozpoczęła się zimna wojna. W swoim wystąpieniu 5 marca 1946 roku premier Wielkiej Brytanii, Churchill stwierdził: „Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem zapadła żelazna kurtyna, dzieląc nasz Kontynent. Poza tą linią pozostały stolice tego, co dawniej było Europą Środkową i Wschodnią”. Te słowa dobrze oddają sytuację, jaka zapanowała w Europie.
W 1949 roku zachodni alianci połączyli swoje strefy, tworząc Republikę Federalną Niemiec. Kilka miesięcy później strefa radziecka stała się Niemiecką Republiką Demokratyczną. Wielu obywateli NRD uciekało do Zachodnich Niemiec. W 1961 roku rząd Wschodnich Niemiec zamknął przejścia graniczne z RFN i rozpoczął budowę Muru Berlińskiego. Granica była pilnie strzeżona, żołnierze NRD w przypadkach prób jej przekroczenia używali broni. Sytuacja ta prowadziła do coraz głębszego podziału Niemiec.
„Budowali samoloty, by nad nią przelecieć i rozbijali o nią ciężarówki. Niektórym się udało, innym nie. Wzdłuż całego muru wyrastały białe krzyże”
–– Erik Durschmeid, „Jak przypadek i głupota zmieniały losy świata”.
W 1989 roku we wschodniej Europie nastąpił szereg zmian, które zapoczątkowały proces jednoczenia Niemiec. Latem 1989 roku Węgry zniosły blokadę przejścia granicznego z Austrią. Tysiące obywateli NRD tą drogą udało się do Republiki Federalnej Niemiec. Ten masowy exodus był określany terminem „rewolucja trabantów” od najczęściej używanego środka transportu podczas ucieczki. Mimo usilnych starań komunistycznych władz NRD rozwoju wydarzeń nie dało się powstrzymać.
W 1990 roku odbyła się seria spotkań przedstawicieli dwóch państw niemieckich oraz czterech mocarstw koalicji antyhitlerowskiej. Od liczby uczestników powstała nazwa „Konferencja dwa plus cztery”. Obrady dotyczyły zjednoczenia Niemiec. 12 września 1990 roku w Moskwie podpisano „Traktat o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec” inaczej zwany jako „Traktat dwa plus cztery”. Dokument ten otworzył drogę do zjednoczenia Niemiec. Mur Berliński runął. 20 września 1990 roku został podpisany traktat zjednoczeniowy. Oficjalna data zjednoczenia Niemiec to 3 października 1990 roku, tego dnia kraje związkowe NRD przystąpiły do RFN. 3 września obchodzony jest w Niemczech jako święto państwowe – Dzień Jedności Niemiec.
Z uwagi na kwestię uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej rozmowami zjednoczeniowymi mocno była zainteresowana strona polska. Wcześniej ta sprawa nie została do końca uregulowana, żaden z traktatów nie potwierdzał tej granicy w pełni. W 1950 roku w Zgorzelcu PRL i NRD podpisały dotyczący polsko-niemieckiej granicy państwowej zwany układem zgorzeleckim. W 1970 roku PRL i RFN zawarły układ, który m.in. uznawał nowe granice polsko-niemieckie na Odrze i Nysie. Ustalenia te nie rozwiązywały tej sprawy ostatecznie, ponieważ na konferencji poczdamskiej zorganizowanej po zakończeniu wojny w Europie nie wytyczono wschodniej granicy Niemiec, a ostateczne ustalenia miały zapaść na kolejnej konferencji pokojowej, do której nigdy nie doszło. Stanowisko to obok RFN podzielały Francja, USA oraz Wielka Brytania.
Polacy wzięli udział w trzecim posiedzeniu konferencji dwa plus cztery, na której ustalono między innymi, że zjednoczone państwo niemieckie potwierdzi istniejącą granicę. Stronie polskiej bardzo zależało na tym, żeby traktat graniczny wszedł w życie przed traktatem zjednoczeniowym, jednak nie udało się do tego doprowadzić. W układzie zjednoczeniowym Niemcy wyrzekły się m.in. roszczeń terytorialnych wobec innych państw oraz zobowiązały się do niewysuwania ich w przyszłości.
14 listopada 1990 roku ówcześni ministrowie spraw zagranicznych Polski i Niemiec, Hans-Dietrich Genscher i Krzysztof Skubiszewski, podpisali „Traktat o potwierdzeniu istniejącej granicy polsko-niemieckiej”. W dokumencie tym uznano m.in. ważność wszystkich dotychczasowych układów i aktów dotyczących granicy polsko-niemieckiej i wyrażono rezygnację z roszczeń terytorialnych.
