sobota,
Władysław I Łokietek
20 stycznia 1320 roku w katedrze wawelskiej Władysław Łokietek został koronowany na króla Polski.
Władysław I Łokietek urodził się w 1260 roku lub w styczniu 1261. Był synem Kazimierza I Kujawskiego, księcia Kujaw, Łęczycy i Sieradza. Miał dwóch młodszych braci, siostrę oraz dwóch starszych przyrodnich braci, Leszka Czarnego i Siemomysła. Jego przydomek wynikał prawdopodobnie z niskiego wzrostu.
Lata 1138–1320 w Polsce to okres rozbicia dzielnicowego. Państwo było rozdrobnione na mniejsze, w znacznej mierze niezależne, władztwa terytorialne. Po śmierci Kazimierza I Kujawskiego jego dzielnica została podzielona między synów, jednak początkowo ziemiami trzech najmłodszych potomków zarządzała matka. Ostatecznie Władysław otrzymał południowe Kujawy. Po śmierci Leszka Czarnego w 1288 roku objął władzę w księstwie sieradzkim.
Był kandydatem do tronu krakowskiego, poparła go część możnych małopolskich. Jego rywalami byli książę mazowiecki Bolesław II oraz książę wrocławski Henryk IV Probus. Łokietek zdecydował się poprzeć Bolesława II. Henryk IV wysłał do Krakowa swoich sojuszników – Bolka księcia Opola, Przemka księcia Ściniawy i Henryka III księcia Głogowa. Po zajęciu miasta zostawili oni silną załogę i udali się w rejon księstwa bytomskiego, aby zabezpieczyć drogę dla wojsk Henryka IV.
26 lutego 1289 roku w okolicach Siewierza wojska koalicji popierającej Bolesława II pokonały śląskich sprzymierzeńców swojego rywala. Z nieznanych powodów Bolesław II zrezygnował z ubiegania się o tron krakowski, jednak Władysław Łokietek był zbyt słaby, aby samodzielnie pokonać Henryka IV. Udało mu się opanować jedynie Sandomierz. W 1290 roku zmarł książę wrocławski Henryk IV Probus i tron krakowski objął Przemysł II.
Do walki o tron krakowski włączył się król czeski z dynastii Przemyślidów, Wacław II. Swój cel osiągnął w 1281 roku. W 1282 roku czeskie oddziały wyparły Łokietka z Sandomierza i pokonały go pod Sieraczem. Władysław musiał wyrzec się pretensji do Małopolski. Wspólny wróg doprowadził do sojuszu między Łokietkiem i Przemysłem II. W 1290 roku Przemysł II odzyskał tron krakowski, a pięć lat później został koronowany na króla Polski. W 1296 roku został zamordowany.
Łokietek przejął władzę w Wielkopolsce i na Pomorzu, jednak nie zdołał oprzeć się licznym przeciwnikom, a zwłaszcza królowi czeskiemu Wacławowi II. W 1299 roku utracił wszystko i musiał ratować się ucieczką za granicę. Pod bezpośrednim panowaniem Wacława II znalazła się większość Polskich ziem. Czeski władca mimo sprzeciwu papieża Bonifacego VIII koronował się na króla Polski.
W 1304 roku Łokietek wrócił do kraju. Dzięki pomocy Węgrów szybko opanował księstwo sandomierskie, sieradzko-łęczyckie i Kujawy Brzeskie. Tym razem sprzyjało mu szczęście. W 1305 roku zmarł Wacław II, a rok później zamordowano jego następcę Wacława III. Czechy pogrążyły się w wojnie domowej o tron. Łokietek stopniowo jednoczył prowincje kraju pod swoim panowaniem.
Władysław poradził sobie z przeciwnikami i opozycję. Rozpoczął starania o koronę króla Polski. 20 sierpnia 1319 roku papież Jan XXII wyraził zgodę na koronację. 20 stycznia 1320 roku w katedrze wawelskiej arcybiskup gnieźnieński Janisław koronował Władysława Łokietka na króla Polski. Zakończył się okres rozbicia dzielnicowego. Łokietek musiał zmagać się z trzema wrogami: Brandenburgią, państwem zakonu krzyżackiego i Czechami. Jego sojusznikiem były Węgry.
Poważnym problemem dla odradzającego się Królestwa Polskiego był rosnące w potęgę państwo krzyżackie. Za panowania Władysława Łokietka stosunki polsko-krzyżackie uległy pogorszeniu. Poważny zatarg z Krzyżakami miał on jeszcze przed koronacją. Pod koniec 1306 roku objął w posiadanie Pomorze Gdańskie. Wkrótce o te tereny doszło do sporu z Brandenburgią. Kiedy margrabia brandenburski Waldemar najechał Pomorze Gdańskie, Łokietek zwrócił się o pomoc do Krzyżaków. Rycerze zakonni szybko uporali się z Brandenburczykami, jednak za swoją odsiecz wystawili straszliwie wysoki rachunek. Łokietek odmówił zapłaty i w konsekwencji Krzyżacy zajęli Pomorze Gdańskie. Krótko po tym, wielki mistrz przeniósł stolicę Zakonu z Wenecji do Malborka.
W roku koronacji odbyły się obrady sądu papieskiego w sprawie zaboru Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków. Sędziowie wydali wyrok korzystny dla polskiego króla, na którego mocy Krzyżacy mieli zwrócić zagarnięte ziemie i dodatkowo zapłacić odszkodowanie. Zakon krzyżacki złożył apelację i dzięki swoim wpływom w kurii papieskiej, uzyskali uchylenie niekorzystnego wyroku. Łokietek starając się o zjednoczenie rozbitego państwa na przełomie 1326 i 1327 roku najechał Mazowsze. Kiedy polskie wojska zdobyły Płock, książę płocki zawarł sojusz z Krzyżakami. Wybuchła wojna polsko-krzyżacka.
Z Zakonem był sprzymierzony czeski król Jan Luksemburski, który rościł sobie pretensje do polskiego tronu. W 1328 roku zdobył on ziemię dobrzyńską, którą następnie ofiarował Krzyżakom. W tym samym roku rycerze zakonni najechali Kujawy, podobne działania prowadzili rok później. Jesienią 1330 roku zawarto rozejm. W 1331 roku Krzyżacy ponownie najechali polskie ziemie. Tym razem planowali 21 września pod Kaliszem spotkać się z Czechami i wspólnie uderzyć na Wielkopolskę i Kujawy.
Jan Luksemburski spóźnił się na umówione spotkanie i Krzyżacy postanowili uderzyć na Kujawy bez oglądania się na sojusznika. Łokietek obserwował ruchy przeciwnika, jednak dysponował mniej liczną armią i nie chciał doprowadzić do otwartej bitwy, zamierzał prowadzić wojnę szarpaną. 24 września doszło do zwycięskiej dla Krzyżaków potyczki pod Koninem. 27 września 1331 na polach pod wsią Płowce wojska Władysława Łokietka ponownie starły się z Krzyżakami. Bitwa nie została rozstrzygnięta, jednak Łokietek odniósł strategiczne zwycięstwo. Bezpośrednio po zakończeniu bitwy rycerze zakonni ruszyli do Torunia, nie chowając nawet własnych poległych. Uznali, że ponieśli zbyt duże straty, aby kontynuować kampanię.
Rok później całe Kujawy znalazły się w krzyżackich rękach, a Łokietek okrążony na Mazowszu był zmuszony do zawarcia rozejmu. Polski król zmarł 2 marca 1333 roku. Miesiąc później rozejm przedłużył jego syn, przyszły król Polski Kazimierz Wielki.
