wtorek,
Władysław Grabski
„Nie tworzy się nic bardziej wartościowego bez większego wysiłku”
–– Władysław Grabski.
Władysław Grabski urodził się 7 lipca 1874 roku we wsi Borów niedaleko Kutna. Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Pomian wywodzącej się z Kujaw. Był synem majętnego ziemianina. Po ukończeniu Gimnazjum Filologicznego w Warszawie rozpoczął studia na École des Sciences Politiques w Paryżu. Po obronie pracy dyplomowej studiował historię i ekonomię na Sorbonie. Później przebywał w Halle, gdzie poświęcał się studiom rolniczym. W 1897 roku zmarł jego ojciec i Grabski został zmuszony do powrotu do kraju, aby zarządzać rodzinnym majątkiem. Łączył to z działalnością naukową, założył rolniczą stację doświadczalną. Wspierał spółdzielczość, m.in. był założycielem fabryki spółdzielczej, jednej z pierwszych spółdzielni mleczarskich oraz pierwszego w Królestwie Polskim spółdzielczego chłopskiego Powiatowego Towarzystwa Rolniczego. W 1905 roku carskie władze na krótko uwięziły go za działalność społeczną na rzecz chłopów.
Był aktywny także w sferze polityki, z ramienia Narodowej Demokracji został wybrany na posła do rosyjskiej Dumy. Związał się z Ligą Narodową – tajną organizacją działającą we wszystkich trzech zaborach. Po wybuchu pierwszej wojny światowej i zajęciu Kongresówki przez Niemców wyjechał do Piotrogrodu. Był inicjatorem powstania i prezesem Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Rosji, który pomagał najbardziej dotkniętym przez wojnę Polakom. Po wybuchu rewolucji październikowej wrócił na ziemie polskie, gdzie został uwięziony przez Niemców.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości objął stanowisko prezesa Głównego Urzędu Likwidacyjnego, instytucji zajmującej się rozliczaniem z państwami obcymi polskich strat poniesionych w czasie wojny. Wszedł w skład polskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu. Sprawował obowiązki ministra skarbu w rządzie Leopolda Skulskiego, musiał zmagać się z inflacją. Podczas wojny polsko-bolszewickiej po rozpoczęciu kontrofensywy przez Armię Czerwoną i zbliżeniu się frontu do Warszawy rząd Skulskiego podał się do dymisji. Na nowego szefa gabinetu wysunięto kandydaturę Władysława Grabskiego. 23 czerwca 1920 roku Grabski objął obowiązki premiera, jego rząd przetrwał zaledwie miesiąc. 24 lipca 1920 roku Wincenty Witos stworzył rząd obrony narodowej i powierzył Grabskiemu tekę ministra skarbu.
Po zakończeniu walk o granice Rzeczpospolitej był m.in. komisarzem rządu do spraw repatriacji Polaków z Rosji Radzieckiej, dyrektorem polsko-amerykańskiego Komitetu Pomocy Dzieciom, profesorem zwyczajnym polityki ekonomicznej w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 13 stycznia 1923 roku objął tekę ministra skarbu w rządzie Władysława Sikorskiego. To samo stanowisko zajmował w drugim rządzie Wincentego Witosa.
„Był On bowiem wybitnym mężem stanu, działaczem społecznym i uczonym oraz człowiekiem wielkiego serca i umysłu, jednym z kilku najwybitniejszych Polaków okresu przedwojennego”
–– Senat SGGW w Warszawie, uchwała o ustanowienie roku 2004 Rokiem Władysława Grabskiego.
19 grudnia 1923 roku po raz drugi został premierem, zatrzymał także sobie kierownictwo nad resortem skarbu. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, młode państwo musiało od zera stworzyć nowy system monetarny. Było to niemożliwe do wykonania w zniszczonym wojną kraju. W obiegu były marka niemiecka, korona austriacka i marka polska. W kraju panowała hiperinflacja. Grabski już wcześniej starał się wprowadzić reformę walutową, jednak kończyło się to niepowodzeniem. Jako premier Grabski potrafił stworzyć sobie dobre warunki do wprowadzenia reform. Starał się zapewnić polityczną równowagę w swoim gabinecie, nie wahał się przeprowadzać w tym celu rekonstrukcji rządu. Doprowadził do wprowadzenia ustawy o pełnomocnictwach, która dała jego gabinetowi nadzwyczajne uprawnienia. Zakończył współpracę Polski z brytyjską komisją ekspertów finansowych.
Reformę Skarbu Państwa rozpoczął od wprowadzenia ustaw dotyczących podatków. Ograniczono wydatki m.in. poprzez zmniejszenie dotacji dla kolei, redukcję nakładów na wojsko i administrację, redukcję nakładów na wojsko i administrację, zwolnienie części urzędników państwowych. Ustawa budżetowa na 1924 rok zakładała deficyt, jednak Grabski miał pomysł na jego zniwelowanie. Ustabilizowanie kursu marki polskiej i zdławienie hiperinflacji osiągnięto za pomocą interwencji giełdowej w wysokości 2,5 miliona dolarów. W styczniu 1924 roku powołano komitet organizacyjny spółki akcyjnej Bank Polski, instytucji, która miała stać się polskim bankiem centralnym i emitentem pieniądza. Przyjęto formę prywatnej spółki akcyjnej, ponieważ bank centralny jako instytucja państwowa byłby podatny na naciski rządu. Skarb Państwa zachował pakiet większościowy, aby zachować odpowiedni stopień kontroli. 28 kwietnia 1924 roku Bank Polski rozpoczął działalność. Przeprowadzono pełną wymianę marek polskich na złote w stosunku 1 800 000:1. Reformy Grabskiego przeprowadzono z wykorzystaniem wyłącznie zasobów krajowych.
Początkowo nastąpiła stabilizacja waluty, jednak nie wszyscy byli zadowoleni z przemian, Grabskiemu zarzucano nadmierny fiskalizm, niektóre frakcje obawiały się zbytniego wzmocnienia jego pozycji, zwiększyło się bezrobocie. Później pojawiły się poważne problemy. Po wprowadzeniu przez rząd dziesięciogodzinnego dnia pracy w hutnictwie na Górnym Śląsku wybuchła fala strajków. W 1924 roku plony w rolnictwie były bardzo słabe, co przełożyło się na import żywności i osłabienie złotego. Ściągalność podatków była niższa, niż zakładano. Niekorzystnie na kurs złotego wpłynęła także wojna celna z Niemcami w 1925 roku. Na domiar złego Grabski popadł w konflikt z prezesem Banku Polskiego. 13 listopada 1925 roku Władysław Grabski podał swój rząd do dymisji.
W kolejnych latach poświęcił się pracy naukowej. Utworzył zakład Polityki Ekonomicznej na Wydziale Leśnym SGGW. Opublikował kilka prac. Zmarł 1 marca 1938 roku w Warszawie.
