czwartek,
Wielka wojna z zakonem krzyżackim
Polityka zakonu, której celem było stworzenie silnego państwa, prowadziła do licznych konfliktów. W 1237 roku zakon krzyżacki połączył się sojuszem polityczno-militarnym z zakonem kawalerów mieczowych w Inflantach. Posiadłości zjednoczonych zakonów rozdzielała Żmudź, Krzyżacy dążyli do jej podbicia, co doprowadziło do kolejnych wojen z Litwą. W 1404 roku na mocy pokoju w Raciążku Żmudź stała się własnością zakonu krzyżackiego, jednak 1409 roku na Żmudzi wybuchło powstanie wspierane przez Litwę i Polskę. Innym punktem zapalnym był spór Polaków z Krzyżakami o gród Drezdenko.
Unia personalna Polski z Litwą zawarta w 1385 roku w Krewie w dłuższej perspektywie oznaczała spadek znaczenia militarnego i gospodarczego Krzyżaków w regionie. Jednocześnie zakon krzyżacki utracił także propagandowy argument do prowadzenia ataków na Litwę, w latach 1387–1388 przeprowadzono chrystianizację Wielkiego Księstwa Litewskiego. Krzyżacy stali na drodze rozwoju gospodarczego Polski, kontrolowali dostęp do Bałtyku poprzez Wisłę i Gdańsk. W 1407 roku wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego został wrogo nastawiony do Polaków Ulrich von Jungingen.
Było jasne, że sytuacja nieuchronnie zmierza do wojny. W lipcu 1409 roku na zjeździe w Łęczycy zdecydowano o włączeniu się do wojny w razie najazdu Krzyżaków na Litwę. Do Malborka wysłano polskie poselstwo pod przewodnictwem arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Kurowskiego. Oficjalnie posłowie mieli doprowadzić do zgody, jednak historycy nie wykluczają, że zadaniem Kurowskiego było sprowokowanie von Jungingena do wojny. 6 sierpnia wielki mistrz wysłał posłów z wypowiedzeniem wojny, 14 sierpnia w Korczynie doszło do ich spotkania z polskim królem. Już dwa dni później Krzyżacy weszli na polskie ziemie, ich główne siły najechały ziemię dobrzyńską. Inne oddziały pojawiły się na Mazowszu, Pomorzu, Kujawach i w Wielkopolsce.
Wojska litewskie wsparły powstańców i opanowały całą Żmudź. We wrześniu wojska Jagiełły zebrały się w Wolborzu i przystąpiły do kontruderzenia. 8 października zawarto rozejm polsko-mazowiecko-krzyżacki, który obowiązywał do 24 czerwca 1410 roku. Przerwę w walkach obie strony wykorzystały do wzmocnienia swoich sił. Polacy planowali atak na Malbork, na początku grudnia 1409 podczas narady w Brześciu Kujawskim zapadła decyzja o wyborze Czerwińska jako miejsca koncentracji wojsk polsko-litewskich i przeprawy przez Wisłę. Na potrzeby przeprawy zdecydowano o budowie nowatorskiej konstrukcji – mostu łyżwowego. 29 czerwca 1410 roku most dotarł pod Czerwińsk, jego montaż zajął kilkanaście godzin. Przeprawa trwała od 30 czerwca do 2 lipca. 9 lipca wojska Jagiełły przekroczyły granicę ziem zakonu w okolicach Lidzbarka.
Na polach koło wsi Grunwald drogę maszerującym wojskom zagrodzili Krzyżacy, rozegrała się jedna z największych bitew w historii średniowiecznej Europy. Zwycięstwo wojsk polsko-litewskich było przygniatające, życie stracił wielki mistrz Ulrich von Jungingen oraz większość dostojników zakonu. Tylko niewielkiej części wojsk krzyżackich udało się wycofać z pola bitwy, podobno już 16 lipca pierwsi uciekinierzy dotarli do Malborka, co w ówczesnych warunkach dało to rekordowy wynik pokonania ponad stu kilometrów w jeden dzień. Kolejne miasta pruskie poddawały się bez walki. Od 25 lipca do 19 września trwało oblężenie Malborka jednak nie zdołano zdobyć krzyżackiej stolicy.
Ostatnim akordem wojny była rozegrana bitwa pod Koronowem. W październiku Michał Küchmeister z Nowej Marchii na czele z czteroma tysiącami ludzi rozpoczął krzyżacką ofensywę. Oddziały zakonne składały się głównie z zaciężnych z Czech i Śląska. Grupa Küchmeistera zdobyła Tucholę i obrała kierunek na Bydgoszcz, jedyna droga do tego miasta wiodła przez Koronowo, gdzie znajdował się warowny klasztor cystersów. Pojawiły się tam oddziały liczące dwa tysiące zbrojnych pod dowództwem wojewody poznańskiego Sędziwoja z Ostroga oraz marszałka nadwornego Piotra Niedźwiedzkiego, była to reakcja Jagiełły na wieść o planowanym krzyżackim ataku. Küchmeister na widok polskich oddziałów gotowych do walki zarządził odwrót, jednak natychmiast ruszył pościg i Krzyżacy nie zdołali uniknąć walki. Bitwa rozegrała się 10 października 1410 roku na wzgórzu oddalonym około 7 kilometrów od Koronowa.
Wrogie oddziały stanęły naprzeciw siebie w klasycznym szyku, za rycerzami ustawiali się ich giermkowie. Po sygnale do walki prowadzono honorowe pojedynki, starcie wyglądało jak wielki turniej rycerski. Dwukrotnie zarządzano przerwę. W trzeciej turze walk Jan Naszon z Ostrowiec zdobył krzyżacką chorągiew, co zakończyło się ucieczką oddziałów spod znaku czarnego krzyża.
Polacy zdobyli tabory i wielu jeńców łącznie z wodzem armii krzyżackiej Michałem Küchmeisterem von Sternbergem, którego osadzono na zamku w Chęcinach. Polskie oddziały zameldowały się w Bydgoszczy, gdzie Władysław II Jagiełło wydał ucztę, w której wzięli udział także jeńcy. Po biesiadzie niedawnym wrogom zwrócono konie oraz ekwipunek i ich wypuszczono. Sławili oni później polskiego króla w całej Europie, podkreślając jego wspaniałomyślność i religijność. Sprytny ruch Jagiełły obrócił się przeciw krzyżackiej propagandzie, według której Polacy i Litwini byli dzikimi bezbożnikami.
Wojna zakończyła się zwycięstwem Polski i podpisaniem 1 lutego 1411 roku w Toruniu I pokoju toruńskiego. Rozpoczął się okres schyłku potęgi zakonu, znaczenie Polski i Litwy w Europie znacznie wzrosło. Polacy odzyskali ziemię dobrzyńską, a Krzyżacy zobowiązali się do zaprzestania pretensji do Żmudzi w okresie życia Jagiełły i wielkiego księcia litewskiego Witolda Kiejstutowicza. Wspólny sukces wzmocnił więzi między Polską i Litwą. Pokój trwał bardzo krótko, w 1414 roku wybuchła nowa wojna.
