niedziela,
Wacław Boratyński
25 września 1939 roku w wyniku ran odniesionych podczas obrony Lwowa zmarł polski malarz i grafik szczególnie znany z udziału w „filatelistycznym” konflikcie polsko-niemieckim.
Wacław Boratyński urodził się 28 sierpnia 1908 roku. Pochodził z niezamożnej wielodzietnej rodziny. Miał dużo szczęścia, bo jego wyjątkowy talent plastyczny dostrzegł ksiądz Jan Pabis z pobliskiego klasztoru, dzięki którego staraniom trafił do gimnazjum na Świętej Górze w Gostyniu, gdzie młody Boratyński mógł nie tylko zdobyć wykształcenie, ale także rozwinąć swoje zdolności. Pomagał mu w tym nauczyciel rysunku i geografii Władysław Kołomłocki. Na jednej z wystaw w Poznaniu Boratyński poznał Wojciecha Kossaka, którego twórczość zrobiła na nim wielkie wrażenie. W Gostyniu przyszły znany grafik pozostawił wiele prac malarskich.
W 1927 roku zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął naukę w krakowskiej Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego. W tym samym roku wykonał kamienną kopię kieleckiego Pomnika Czynu Legionowego autorstwa Jana Raszki, którą umieszczono na mogile legionistów na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
W maju 1929 roku zorganizowano wystawę jego prac, podczas której poznał rzeźbiarza Stanisława Szukalskiego. Zafascynowany ideami artystycznymi Szukalskiego wstąpił do poszukującej inspiracji w kulturze dawnej słowiańszczyzny grupy artystycznej „Szczep Rogate Serce”. W tym okresie posługiwał się pseudonimem „Pracowit z Ryglic”. Członkowie grupy tworzyli głównie prace związane z historią Polski i mitologią słowiańską. Wywarli duży wpływ na młodych krakowskich artystów.
W 1931 roku zamieszkał w Poznaniu. Był cenionym twórcą grafiki użytkowej w międzywojennej Polsce. Projektował karty i znaczki pocztowe, medale, banknoty. W latach bezpośrednio poprzedzających wybuch drugiej wojny światowej Boratyński odegrał jedną z głównych ról w „filatelistycznym” konflikcie polsko-niemieckim.
W 1938 roku w Polsce wypadała 20. rocznica odzyskania niepodległości. Z tej okazji Ministerstwo Poczt i Telegrafów postanowiło wydać serię znaczków o tematyce związanej z historią Polski. Odpowiednio wcześniej ogłoszono konkurs otwarty na projekty znaczków. Jego zwycięzcą został Wacław Boratyński – projekt „Bitwa pod Grunwaldem” przedstawiał Władysława Jagiełłę na koniu ponad pokonanym Krzyżakiem. Dzieło polskiego grafika zostało oprotestowane przez ambasadę niemiecką jeszcze zanim trafiło do druku.
Sprzeciw został uznany, a Boratyński wykonał nowy projekt. Do obiegu trafił znaczek, na którym znalazł się Władysław Jagiełło w towarzystwie żony Jadwigi oraz rektor Akademii Krakowskiej podczas aktu darowizny na odnowienie uniwersytetu [A]. Tym razem Niemcy wystosowali do władz polskich oficjalny protest z żądaniem wycofania znaczka. Zadecydował o tym detal – u stóp królewskiej pary umieszczono dwa miecze, krzyżacki płaszcz i hełm. Te rekwizyty stanowią symbol zwycięstwa nad zakonem krzyżackim.
W tym samym okresie, w listopadzie 1938 roku, wydano serię znaczków dla Poczty Polskiej w Gdańsku. Na znaczkach znajdował się fragment portu gdańskiego z Żurawiem. Na pierwszym planie przedstawiono polskich szlachciców sprzedających zboże kupcowi gdańskiemu [C]. Znaczki zawierały standardowy napis „Poczta Polska. Port Gdańsk”. Autorem projektu był ponownie Wacław Boratyński. Seria zawierała cztery znaczki różniące się kolorem i nominałem oraz była przeznaczona wyłącznie dla Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsk. Przedstawiciele senatu gdańskiego dopatrzyli się akcentów antyniemieckich i oficjalnie zażądali wycofania znaczków. Rząd polski protest odrzucił.
7 stycznia 1939 roku władze Wolnego Miasta Gdańska odpowiedziały znaczkami z tzw. serii „odwetowej”. Najbardziej antypolską wymowę miał znaczek przedstawiający klęskę Stefana Batorego pod Wisłoujściem w 1577 roku. Prawdopodobnie dla ocieplenia stosunków polsko-niemieckich w marcu 1939 roku na trzecim już znaczku z Władysławem Jagiełło Boratyński wprowadził kolejną zmianę. Kontrowersyjny fragment zastąpiono zdobnym ornamentem z tarczą z orłem (herb Polski) i pogonią (herb Litwy) oraz liliami andegaweńskimi (herb królowej Jadwigi) [B]. 30 czerwca 1939 roku Wolne Miasto wycofało serię „odwetową”.
W 1939 roku Wacław Boratyński został zmobilizowany i w stopniu podchorążego wcielony do 18. Pułku Piechoty. Walczył z Niemcami w obronie Lwowa. Zmarł 25 września 1939 roku w wyniku odniesionych ran.
Wydana w 1938 roku seria trzynastu znaczków „20. rocznica odzyskania niepodległości” jest bardzo ceniona przez filatelistów. Jej nieoficjalna nazwa to „seria historyczna”. Wacław Boratyński zaprojektował jedenaście spośród nich:
- Bolesław Chrobry w roku 1000 wita w Gnieźnie cesarza niemieckiego Ottona, w tle symboliczna postać św. Wojciecha;
- Kazimierz Wielki i jego goście (obcy monarchowie) witani przez Mikołaja Wierzynka;
- Władysław Jagiełło i królowa Jadwiga oraz rektor Akademii Krakowskiej podczas aktu darowizny na odnowienie uniwersytetu;
- Kazimierz Jagiellończyk, w tle mapa Polski z zarysem granic od Bałtyku po Morze Czarne;
- Zygmunt August podczas zaprzysiężenia unii Polski i Litwy w 1569 roku;
- Stefan Batory nadaje szlachectwo chłopu Kacprowi Wielochowi za męstwo okazane podczas walki;
- Stanisław Żółkiewski i Jan Karol Chodkiewicz;
- wjazd Jana III Sobieskiego do Wiednia;
- Konstytucja 3 Maja;
- Jan Henryk Dąbrowski, Tadeusz Kościuszko i Józef Poniatowski;
- scena z powstania listopadowego.
Serię uzupełniają dwa znaczki:
- Romuald Traugutt, dyktator powstania styczniowego (projekt M. Wątorek);
- Józef Piłsudski (projekt Z. Rozwadowski).
