piątek,
Władysław Raczkiewicz
Dziś przypada rocznica urodzin pierwszego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie.
Władysław Raczkiewicz urodził się 28 stycznia 1885 roku w Kutaisi w Gruzji. Po ukończeniu gimnazjum w Twerze rozpoczął studia na Uniwersytecie Petersburskim. Działał w polskich organizacjach młodzieżowych, Związku Młodzieży Polskiej „Zet” oraz nielegalnej Organizacji Młodzieży Narodowej. Uciekając przed carskimi represjami, wyjechał do Estonii, gdzie w 1911 roku ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Dorpackim. Pracował jako adwokat w Mińsku. Po wybuchu pierwszej wojny światowej służył w armii rosyjskiej. W 1917 roku podczas I Ogólnego Zjazdu Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie został prezesem Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego. Jako człowiek związany z endecją był zwolennikiem tworzenia polskich sił zbrojnych na terenie Rosji. W 1918 roku został prezesem Rady Naczelnej Polskich Sił Zbrojnych w Kijowie.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wstąpił do Wojska Polskiego. Służył jako porucznik w Dywizji Litewsko-Białoruskiej. W 1920 roku podczas walk z bolszewikami o Wilno dowodził oddziałem kresowym. Po zakończeniu walk z bolszewikami został szefem Zarządzania Terenów Przyfrontowych i Etapowych. W 1921 roku przez kilka miesięcy był ministrem spraw wewnętrznych w rządzie Wincentego Witosa. Po dymisji rządu objął urząd wojewody nowogródzkiego. Latem 1925 roku ponownie został ministrem spraw wewnętrznych, tym razem w rządzie Aleksandra Skrzyńskiego. Po przewrocie majowym sprawował urząd wojewody wileńskiego.
W latach trzydziestych związał się z sanacją. W 1930 roku został senatorem z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, a jeszcze w tym samym roku marszałkiem Senatu. Po śmierci Józefa Piłsudskiego, od 1935 roku ponownie był członkiem rządu jako minister spraw wewnętrznych. Po odwołaniu przez prezydenta Ignacego Mościckiego rządu Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego, od 17 lipca 1936 roku do wybuchu drugiej wojny światowej był wojewodą pomorskim. 12 września 1939 roku rząd powierzył mu zadanie zorganizowania w Stanach Zjednoczonych pomocy Polonii amerykańskiej. Wkrótce opuścił Polskę i udał się do Francji, gdzie dotarł pod koniec września.
Po internowaniu w Rumunii Ignacy Mościcki nie mógł sprawować urzędu Prezydenta RP. Na podstawie artykułu 24 konstytucji Mościcki wysłał do Paryża zalakowaną kopertę z informacją o wyznaczonym następcy. Okazał się nim generał Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Kandydat Mościckiego spotkał się ze sprzeciwem opozycji emigracyjnej skupionej wokół generała Władysława Sikorskiego oraz rządów Francji i Wielkiej Brytanii. W takiej sytuacji Wieniawa-Długoszowski zrzekł się następstwa na urzędzie Prezydenta RP, a Mościcki nominował na swego następcę Władysława Raczkiewicza. 30 września 1939 roku Ignacy Mościcki złożył swój urząd.
Tego samego dnia Władysław Raczkiewicz objął urząd Prezydenta RP na Uchodźstwie. Również 30 września prezydent Raczkiewicz mianował Władysława Sikorskiego nowym premierem rządu Rzeczypospolitej. Jednocześnie przedstawiciele opozycji zawarli z politykami sanacyjnymi przebywającymi we Francji tzw. umowę paryską, na której mocy prezydent RP na uchodźstwie zobowiązał się do wykonywania swoich uprawnień w porozumieniu z premierem. Była to rezygnacja z części uprawnień prezydenckich na rzecz premiera rządu, Władysława Sikorskiego.
Od listopada 1939 roku siedziba Polskiego Rządu na Uchodźstwie oraz rezydencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej mieściły się w mieście Angers. Siedziba polskich władz miała status eksterytorialny. Tuż przed kapitulacją Francji Raczkiewicz na zaproszenie brytyjskiego rządu na pokładzie krążownika Royal Navy udał się wraz z rządem do Wielkiej Brytanii. Zgodnie z postanowieniami umowy paryskiej Sikorski prowadził samodzielną politykę i Raczkiewicz nie popierał niektórych jego decyzji. Był przeciwny układowi Sikorski-Majski i odmówił jego podpisania. W efekcie układ ten nie mógł być ogłoszony w Dzienniku Ustaw. 18 grudnia 1942 roku na prośbę żydowskiego podziemia przekazaną przez kuriera Jana Karskiego wystosował dramatyczny list do papieża Piusa XII.
Po śmierci generała Sikorskiego w katastrofie gibraltarskiej Naczelnym Wodzem został generał Kazimierz Sosnkowski. W trakcie powstania warszawskiego, 1 września 1944 roku generał Kazimierz Sosnkowski wygłosił pełen emocji rozkaz nr 19 do żołnierzy Armii Krajowej, w którym zarzucił zachodnim aliantom złamanie umów sojuszniczych. 30 września 1944 roku pod naciskiem Winstona Churchilla prezydent Raczkiewicz zdymisjonował Sosnkowskiego ze stanowiska Naczelnego Wodza.
Władysław Raczkiewicz przez wiele lat zmagał się z chorobą, w 1939 roku rozpoznano u niego białaczkę. Przed śmiercią wbrew wcześniejszym ustaleniom w swoim politycznym testamencie desygnował na następcę Augusta Zaleskiego. Jego decyzja spowodowała długotrwałe rozbicie emigracji polskiej w bardzo trudnym dla legalnych władz RP okresie powojennym. Władysław Raczkiewicz zmarł 6 czerwca 1947 roku w Ruthin, w Walii.
