niedziela, 2022-09-18

Tadeusz Dołęga-Mostowicz

„Warto być grzecznym nawet wtedy, kiedy się nie ma na to ochoty” –– Tadeusz Dołęga-Mostowicz.

Tadeusz Dołęga-Mostowicz urodził się 10 sierpnia 1898 roku. Ukończył gimnazjum w Wilnie i w 1915 roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Kijowie. Działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1917 roku przerwał studia i przybył do Warszawy, gdzie ochotniczo zaciągnął się do wojska. Walczył w obronie ojczyzny podczas wojny polsko-bolszewickiej.

W latach dwudziestych był dziennikarzem dziennika „Rzeczpospolita”. Pisał antysanacyjne felietony, które często padały ofiarą cenzury. W 1927 roku został porwany i pobity w lesie pod Warszawą. Podejrzewano, że była to próba zastraszenia felietonisty przez sanacyjne władze. Po tym wydarzeniu Dołęga-Mostowicz stracił zdrowie i zrezygnował z pracy jako redaktor. Skupił się na pracy literackiej.

W 1932 roku ukazała się najbardziej znana jego powieść „Kariera Nikodema Dyzmy”. W latach trzydziestych napisał jeszcze kilkanaście książek. Jego twórczość cieszyła się wielkim zainteresowaniem i dzięki niej Dołęga-Mostowicz dorobił się znacznego majątku. Jeszcze przed wojną wiele jego powieści doczekało się adaptacji filmowych, Były to filmy: „Prokurator Alicja Horn” (1933), „Znachor” (1937), „Profesor Wilczur” (1938), „Ostatnia brygada” (1938), „Doktór Murek” (1939), „Trzy serca” (1939), „Złota maska” (1939).

Kiedy wybuchła druga wojna światowa Tadeusz Dołęga-Mostowicz w stopniu kaprala podchorążego walczył w obronie Polski. Dokładna data śmierci Tadeusza Dołęgi-Mostowicza pozostaje nieznana. Popularna jest opinia, że lubiany przedwojenny polski pisarz zginął z rąk sowieckich żołnierzy 18 września 1939 roku.

Po zakończeniu wojny większość jego powieści została objęta cenzurą. Wyjątek stanowiły „Kariera Nikodema Dyzmy”, „Znachor” i „Profesor Wilczur”. Powstały kolejne ekranizacje: „Nikodem Dyzma” (1956) z Adolfem Dymszą, „Pamiętnik pani Hanki” (1963), „Znachor” (1981), seriale „Doktor Murek” (1979) oraz „Kariera Nikodema Dyzmy” (1980) z Romanem Wilhelmim. Do najbardziej znanej powieści Dołęgi-Mostowicza nawiązywała komedia „Kariera Nikosia Dyzmy” z 2002 roku.

Powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza

• Karjera Nikodema Dyzmy, 1932;
• Bracia Dalcz i S-ka, 1933;
• Prokurator Alicja Horn, 1933;
• Świat pani Malinowskiej, 1934;
• Trzecia płeć, 1934;
• Wysokie Progi, 1935;
• Złota Maska, 1935;
• Dr. Murek zredukowany, 1936;
• Drugie życie doktora Murka, 1936;
• Ich dziecko, 1937;
• Znachor, 1938;
• Pamiętnik pani Hanki, 1939;
• Profesor Wilczur, 1939;
• Kiwony, 1987 (1932 wyd. w odcinkach).