poniedziałek,
Tadeusz Chciuk-Celt
Dziś mija rocznica urodzin „białego kuriera”, emisariusza generała Sikorskiego i premiera Mikołajczyka, pracownika Sekcji Polskiej RWE, działacza PSL na Uchodźstwie, autora wspomnień wojennych.
Tadeusz Chciuk-Celt urodził się 17 października 1916 roku w Drohobyczu. Jako jedenastolatek wstąpił do Związku Harcerstwa Polskiego. W rodzinnym mieście ukończył gimnazjum. W 1935 roku zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1939 roku zdobył dyplom magistra praw. Dodatkowo podczas studiów ukończył średni kurs Konserwatorium Muzycznego im. K. Szymanowskiego we Lwowie.
Po wybuchu drugiej wojny światowej brał udział w walkach z niemieckim i sowieckim najeźdźcą. Po klęsce wrześniowej zaangażował się w działalność polskiego podziemia niepodległościowego. Został „białym kurierem”, regularnie kursował między polskimi terenami okupowanymi przez ZSRR a Węgrami. Przeprowadzał przez granicę zagrożonych deportacją ludzi, skąd przerzucano ich do Wojska Polskiego we Francji. Było to bardzo niebezpieczne zajęcie, z trzydziestoosobowej grupy związanych z Szarymi Szeregami „białych kurierów”, większość poległa na szlakach lub została zakatowana w sowieckich więzieniach.
W maju 1940 roku przedostał się do Francji i wstąpił w szeregi polskich oddziałów. Służył jako podchorąży artylerii w 3 Dywizji Piechoty. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii otrzymał przydział do 1. Brygady Strzelców w Szkocji, a następnie do 10. Dywizjonu Artylerii Motorowej. Ze stopniem podporucznika ukończył Szkołę Podchorążych Artylerii w Szkocji. Zgłosił gotowość do podjęcia służby jako kurier. Odbył kurs skoczków spadochronowych. W nocy z 27 na 28 grudnia 1941 roku w ramach operacji lotniczej „Jacket” jako emisariusz rządu generała Władysława Sikorskiego wylądował na spadochronie w okupowanej Polsce. Razem z nim skakali cichociemni porucznik Marian Jurecki „Orawa”, major Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz”, porucznik Alfred Paczkowski „Wania”, porucznik Andrzej Świątkowski „Amurat” oraz kurier Wiktor Strzelecki „Buka”.
Operacja „Jacket” przebiegła bardzo pechowo. Podczas lądowania „Orawa” zderzył się z drzewem i został mocno poturbowany. „Wania” na oblodzonej kłodzie skręcił kostkę. Jednak to nie było najgorsze, skoczkowie na skutek błędu w nawigacji wylądowali na terenach włączonych Rzeszy. Na miejscu zrzutu „Orawa” i „Amurat” mieli zająć się ukryciem spadochronów, a pozostali będąc pewnymi, że są pod Skierniewicami, ruszyli w drogę. Wkrótce napotkali patrol Grenzschutzu i zostali zatrzymani. Zaprowadzono ich do strażnicy. Podczas próby rewizji otworzyli ogień do zaskoczonych strażników granicznych. Polacy wykazali się sporą sprawnością, zlikwidowali prawie całą załogę, w strzelaninie ranny został jedynie „Kotwicz”, a cała czwórka zdołała przedostać się do Warszawy. Takiego szczęścia nie mieli „Orawa” i „Amurat”. Oni również natknęli się na Niemców, zginęli w walce ze strażnikami granicznymi.
W czerwcu 1943 roku Tadeusz Chciuk wrócił do Londynu. Przywiózł ze sobą raport o stanie Państwa Podziemnego. Nie zdążył przekazać go generałowi Sikorskiemu, niedługo później Naczelny Wódz zginął w Gibraltarze. Przez pewien czas Chciuk był kierownikiem kurierów w Ministerstwie Spraw Wojskowych Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. W tym okresie udzielał się w rozgłośni radiowej „Świt” nadającej audycje skierowane do słuchaczy w okupowanej Polsce. W kwietniu 1944 roku ponownie drogą lotniczą został przerzucony do kraju. Był osobistym emisariuszem premiera Stanisława Mikołajczyka oraz przedstawicielem Komitetu Naczelnego ZHP. Do Londynu wrócił w lipcu tego samego roku w ramach operacji „Most III”, w której ramach zabrano do Wielkiej Brytanii także elementy zdobytego nad Bugiem rakietowego pocisku balistycznego V2.
Po zakończeniu wojny ponownie został wysłany do Polski, tym razem jako sekretarz Misji do spraw Demobilu. Misja zajmowała się przekazaniem do kraju materiałów i sprzętu pochodzącego z armii amerykańskiej i brytyjskiej. Wiosną 1946 roku został aresztowany pod zarzutem szpiegostwa przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Po kilku miesiącach został zwolniony na skutek interwencji Stanisława Mikołajczyka. Na krótko zatrudnił się w Wojewódzkim Urzędzie Ziemskim w Krakowie. Współpracował z Polskim Stronnictwem Ludowym. W 1947 roku po ucieczce Mikołajczyka z Polski komunistyczne represje dotknęły także Tadeusza Chciuka. Jesienią 1948 roku opuścił kraj.
Przez kilka lat mieszkał we Francji. Działał w PSL na Uchodźstwie, redagował Biuletyn Informacyjny PSL. Udzielał się także w harcerstwie oraz jako naczelnik paryskiego „Sokoła”. W 1952 roku wyjechał do Monachium, gdzie był współtwórcą Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa. Prowadził wiele audycji poświęconych sprawom wsi, a także był czołowym komentatorem politycznym rozgłośni. Na falach eteru walczył przeciw komunizacji Polski. Od 1976 roku był zastępcą dyrektora Sekcji Polskiej RWE. Działał w środowiskach kombatanckich. W 1983 roku przeszedł na emeryturę. W 1988 roku został ostatnim prezesem PSL na Uchodźstwie. W 1991 roku odwiedził Polskę. Zmarł 10 kwietnia 2001 roku w Monachium. Pozostawił po sobie kilka książek, m.in. napisał „Koncert. Opowiadanie cichociemnego”, „Biali kurierzy”, „Raport z podziemia 1942”, „Trzeci Most”.
Tadeusz Chciuk-Celt otrzymał wiele odznaczeń, były to m.in. pośmiertnie Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta”, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” w 1994 roku, Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari w 1943 roku, dwukrotnie Krzyż Walecznych przyznany przez Komendę Główną AK, Krzyż Armii Krajowej i Medal Wojska w 1973 roku, Krzyż Kampanii Wrześniowej w 1985 roku, Krzyż Batalionów Chłopskich w 1998 roku, Srebrny Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” z Rozetą z Mieczami w 1996 roku, przyznany przez Kapitułę w Walencji Order św. Graala. W 1966 roku został mianowany harcmistrzem.
